الگوی جغرافیایی روند سالخوردگی جمعیت استان مازندران طی سال های ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۰ با استفاده از تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی

سابقه و هدف: سالخوردگی جمعیت یکی از مهم ترین موضوعات جمعیتی جهان است که در زمان حاضر توجهات زیادی را معطوف خود کرده است. کشور ما در حال گذر از یک ساختار سنی کاملا جوان به ساختاری سالخورده است و با توجه به سرعت این گذر، ضرورت بررسی وضع موجود در کل کشور و البته به تفکیک استان ها به شدت احساس می شود. این مطالعه با هدف بررسی روند سالخوردگی جمعیت با هدف شناسایی ساختار جمعیتی مناطق مختلف استان مازندران انجام پذیرفته است. مواد و روش ها: با استفاده از منابع سرشماری های عمومی نفوس و مسکن سال های ۹۰-۱۳۶۵شاخص های سالخوردگی جمعیت، میانه سنی، نرخ باروری عمومی و نرخ مرگ و میر محاسبه شد. به منظور گروه بندی شهرستان ها بر مبنای ارتباط میان متغیرهای ذکر شده، تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی با استفاده از نرم افزار R ۳.۱.۲ صورت گرفته و هم چنین امکان بررسی جغرافیایی تغییرات شاخص سالخوردگی شهرستان های استان با به کارگیری ابزار نقشه بندی محقق گردید. یافته ها: تعداد خوشه های شهرستانی که با محوریت شاخص سالخوردگی جمعیت و هم چنین لحاظ کردن شاخص های میانه سنی، نرخ های باروری عمومی و مرگ و میر به دست آمده بودند، در دو سرشماری ۱۳۶۵ و ۱۳۷۵ برابر با ۶ و در سرشماری های بعدی برابر با ۵ شده است. در هر چهار دوره، مقدار شاخص سالخوردگی استان و نیز کم ترین مقدار شاخص خوشه، بیش تر از مقدار شاخص سالخوردگی کشوری به دست آمده اند. هم چنین نمودار میله ای شاخص محوری مطالعه، روند افزایشی این شاخص را طی سرشماری سال های ۹۰-۱۳۶۵ نشان داده است. استنتاج: : بررسی روند سالخوردگی جمعیت در استان در سال های مورد مطالعه نشان داد که شاخص سالخوردگی به طور افزایش چشمگیری افزایش داشته است. این افزایش در کل استان ممکن است علل متفاوتی داشته باشد و تنها ناشی از کاهش باروری نبوده و در بعضی از شهرستان ها نظیر سوادکوه ناشی از مهاجرت می باشد و یا ناشی از افزایش امید به زندگی باشد. بنابراین بایستی در این زمینه برنامه ریزی مناسبی صورت پذیرد.

Keywords:

population aging , hierarchical cluster analysis , geographic pattern , Mazandaran province , سالخوردگی جمعیت , خوشه بندی سلسله مراتبی , الگوی جغرافیای , استان مازندران