اثر تنش رطوبتی آخر فصل بر عملکرد و صفات مورفوفیزیولوژیک در خانواده های ۳F گندم دوروم

به منظور مطالعه تاثیر تنش خشکی آخر فصل(دوره زایشی) بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه، صفات فنولوژیک ومورفوفیزیولوژیک، ۱۵۱ خانواده ۳F حاصل از تلاقی بین دو رقم گندم دوروم حساس به خشکی Massara-۱ و متحمل به خشکی Oste-Gata در آزمایشی طی سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. از دو طرح مجزا بصورت بلوک های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری کامل و تنش رطوبتی انتهای فصل(قطع آبیاری در مرحله سنبله دهی) استفاده شد. تنش خشکی تاثیر قابل توجهی بر صفات مرتبط با مرحله رشد زایشی گیاه از جمله عملکرد دانه، اجزای عملکرد، شاخص برداشت، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و محتوای نسبی آب برگ(RWC) داشت. تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که در شرایط آبیاری کامل صفت عملکرد بیولوژیک و در شرایط تنش رطوبتی صفت شاخص برداشت بخش عمده ای از تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. نتایج تجزیه عامل ها در دو محیط نشان داد که صفات مورد ارزیابی در عوامل پنهانی مرتبط با خصوصیات فنولوژیکی گیاه، پتانسیل تولید گیاه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت، قامت گیاه وخواص فیزیولوژیک قابل گروه بندی هستند. درصد تغییرات توجیه شده توسط این عامل ها در دو محیط متفاوت بود بطوریکه در شرایط تنش رطوبتی صفات مرتبط با اجزای عملکرد دانه، قامت گیاه و صفات فیزیولوژیک درصد بیشتری از تغییرات صفات را در مقایسه با شرایط عدم تنش رطوبتی توجیه کردند. تجزیه خوشه ای خانواده های مختلف در دو محیط تنش و عدم تنش رطوبتی بر اساس کلیه صفات ارزیابی شده توانست خانواده ها را در پنج گروه مجزا قرار دهد. پنج گروه ذکرشده به تفکیک شامل خانواده های دیررس، خانواده های زودرس، خانواده های دارای عملکرد بالا در شرایط تنش رطوبتی، خانواده های با افت شدید عملکرد در شرایط تنش رطوبتی و خانواده های دارای صفات فیزیولوژیک مطلوب در شرایط تنش رطوبتی بودند. توجه به فاصله ژنتیکی این گروه ها از یکدیگر می تواند در برنامه های به نژادی در جهت اهداف مختلف به کار گرفته شود. واژه های کلیدی: گندم دوروم، تنش خشکی، عملکرد دانه، صفات مورفوفیزیولوژیک.