مطالعه پایداری در کشت بوم های زعفران (Crocus sativus L.) شهرستان های بیرجند و قاین

این تحقیق در مقیاس منطقه ای و در شهرستان های بیرجند و قاین در استان خراسان جنوبی به منظور تدوین شاخصی برای کمی کردن میزان پایداری بوم شناختی نظام کشاورزی زعفران (Crocus sativus L.)، در سال ۱۳۸۸ انجام شد. اطلاعات مربوط به این نظام کشاورزی شامل سنجه های اجتماعی- اقتصادی، تولید محصولات زراعی، دام، کود و مواد شیمیایی، آب و آبیاری، شخم و مکانیزاسیون و مدیریت علف های هرز با استفاده از پرسش نامه جمع آوری شد و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج شاخص پایداری بیانگر این مطلب است که کشت بوم های مورد مطالعه در وضعیت مطلوبی از نظر پایداری قرار ندارند. فقط حدود ۱۸/۹ درصد از کشاورزان مورد مطالعه به امتیازی مساوی یا بیش از ۵۰ (از ۱۰۰ امتیاز شاخص پایداری) دست یافته اند. بیشترین امتیاز به دست آمده در میانکشت بوم های مورد مطالعه معادل ۱۲/۵۵ بود. میانگین امتیاز شاخص پایداری در این نظام در کل منطقه مورد مطالعه ۴۶/۳۹ و مقدار آن برای بیرجند و قاین به ترتیب ۲/۳۷ و ۰۹/۴۵ به دست آمد. در میان گروه سنجه های مورد مطالعه در این تحقیق کمترین درصد امتیاز کسب شده متعلق به گروه های شخم و مکانیزاسیون و آب و آبیاری به ترتیب با ۳۱/۲۸ و ۰۱/۳۰ درصد از کل امتیاز سنجه بود. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که مهم ترین عوامل تعیین کننده شاخص پایداری این نظام زراعی، وجود دام، آبیاری تابستانه، دسترسی به مروجین کشاورزی، دسترسی به بیمه، وام و اعتبارات بانکی، یکبار شخم، دسترسی به نهاده های کشاورزی، درآمد ناخالص از محصول زعفران، وسعت مزرعه زعفران، سایر درآمدها و میزان مصرف آب بوده است. ضرایب به دست آمده از رگرسیون گام به گام برای عوامل ذکر شده به ترتیب ۴۲/۳، ۹۹/۲، ۵۴/۲، ۱۴۶/۲، ۳۶/۱، ۲۹/۱، ۰۰۴۹/۰، ۰۰۰۳۱/۰، ۰۰۰۰۰۰۴۲/۰ و ۰۰۰۵/۰- بود.

Keywords:

سنجه , شاخص پایداری , کشاورزی پایدار