واکنش رویشی درختان سپیدار (Populus alba)، سنجد (Elaeagnus angustifolia)، و گز (Tamarix sp) به عوامل اقلیمی و دبی رودخانه در جنگل‎ های کران رودی ارس

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: مطالعات مقایسه‎ای جریانات آزاد و منظم رودخانه‎ای باعث افزایش درک ما از اثراث زیست ­محیطی رودخانه‎ها روی پوشش‎های گیاهی حاشیه آن می‎شود. مناطق کران ­رودی به طور ویژه نسبت به چرخه هیدرولوژیکی حساس هستند که این نکته به‎عنوان یک شاخص مناسب برای نشان دادن تغییرات زیست­ محیطی بکار می‎روند. با توجه به اینگه عناصر گیاهی جنگل‎های کران­ رودی تحت تاثیر نوسانات رودخانه و متغیرهای اقلیمی می‎باشد، پژوهش حاضر به‎دنبال بررسی میزان اثرگذاری فاکتورهای فوق بر روی رویش گونه‎های سپیدار، سنجد و گز، که از گونه‎های درختی و درختچه‎ای این جنگل‎هاست، می‎باشد. مواد و روش‎ ها: سه گونه درختی از جنگل­ های کران ­رودی ارس برای مطالعه در این تحقیق انتخاب شد. با استفاده مته سال­ سنج از پایه­ های قطور گونه­ های مورد مطالعه نمونه­ های رویشی استخراج گردید. حلقه ­های رویشی نمونه­ ها بعد از آماده ­سازی با استفاده از میز اندازه ­گیری LINTAB اندازه­ گیری و ثبت شد. مقادیر حلقه­ های رویشی بعد از تاریخ گذاری تطبیقی با استفاده از روش استانداردسازی گاه­ شناسی­ درختی برای هرگونه ایجاد شد که برای گونه سپیدار با طول ۴۸ سال، گونه سنجد با طول ۲۸ سال، گونه گز با طول ۲۳ سال منحنی گاه شناسی­ درختی بدست آمد. یافته ‎ها: نتایج تجزیه و تحلیل همبستگی پیرسون نشان داد رویش گونه سپیدار واکنش منفی به بیشینه دمای هوای ماه شهریور، میانگین دمای هوا مرداد و شهریور داشت. گونه سنجد واکنش مثبت به میانگین دمای هوای اردیبهشت و واکنش منفی به کمینه دمای هوای مرداد داشت. شاخص رویشی گونه سنجد رابطه مثبتی با مقادیر دبی رودخانه در اسفند و رابطه منفی در شهریور نشان داد. بیشینه دمای هوای مهر و میانگین دمای هوای مهر و آذر قبل فصل رویشی تاثیر منفی بر گونه گز داشت. مجموع بارندگی آذر و بهمن قبل فصل رویش تاثیر مثبت و مجموع بارندگی شهریور فصل رویش و مجموع بارندگی ماه دی قبل فصل رویش رابطه منفی با رویش گونه گز به نمایش گذاشت. میانگین مقادیر دبی آذر رابطه عکسی را با رویش گونه گز نشان داد. نتیجه ‎گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد بالابودن دمای هوا، پایین بودن مقادیر بارندگی و دبی رودخانه در ماه‎های تابستان عامل بازدارنده رویش درختان محسوب می‎شود. شناخت تاثیر متغیرهای اقلیمی و نوسانات رودخانه ای روی جنگل ­های کران­ رودی می­ تواند در برنامه ریزی دقیق در احیاء، بازسازی و مدیریت آن نقش مهمی را ایفا نماید. با توجه به خشک­ سالی­ های اخیر و سدسازی روی رودخانه ارس در بالادست میزان آب جریانی رودخانه کاهش و منجر به کاهش سطح پوشش گیاهی در کرانه آن شده است؛ لذا ضروری است در انتخاب گونه­ های بومی در جنگل­ کاری ­ها عوامل تاثیرگذار مد نظر قرار گیرد.

Keywords:

Air temperature , Dendrochronology , Precipitation , Tree , دمای هوا , درخت , بارندگی , گاه ­شناسی­ درختی