بررسی وضعیت بازجذب عناصر غذایی گونه های درختی در تعدادی از بوستان های شهر تهران

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: کاهش مساحت جنگلهای طبیعی سبب شده است که جنگلکاری­ های شهری از اهمیت ویژه ­ای برخوردار شوند. انتخاب گونه ­های گیاهی مناسب نقش مهمی در گسترش و پایداری فضای سبز شهری دارد. ارزیابی عناصر غذایی در انتخاب گونه مناسب جهت کاشت اهمیت دارد و می­ توان از این طریق گونه­ هایی را انتخاب کرد که علاوه بر استفاده از تمامی منابع غذایی موجود در خاک، برخی از کمبودهای غذایی خاک را نیز جبران کنند. مواد و روش ­ها: تحقیق حاضر به منظور ارزیابی عناصر غذایی پرمصرف (نیتروژن، فسفر، کربن، کلسیم، منیزیم و پتاسیم) در برگ ­های درختان توت، زبان گنجشک، سرو نقره­ای و کاج تهران در دو فصل تابستان و پاییز در چهار منطقه جغرافیایی (بوستان جمشیدیه (شمال)، بوستان سرخه ­حصار (شرق)، بوستان وردآورد (غرب)، بوستان شقایق (جنوب)) شهر تهران انجام شد. همچنین درصد باز جذب عناصر غذایی در چهار بوستان و در سه گونه توت، زبان­ گنجشگ و کاج تهران اندازه ­گیری شد. در انتهای فصل رویش­، برگ ­های سبز بالغ (۸۰ نمونه) و در انتهای فصل پاییز نیز برگ­ های خزان شده پای درخت (۶۰ نمونه) جمع ­آوری و در کیسه ­های زیپ­ دار که مشخصات مورد نظر روی آن­ها درج شده بود بسته ­بندی شده و به آزمایشگاه منتقل شدند. برگ ­ها با آب مقطر استریل شستشو داده شده تا آلودگی­ ها از بین بروند سپس در آون در دمای­۷۰ درجه ­سانتی­گراد ۲۴ ساعت خشک و بعد آسیاب شدند. تجزیه­ های شیمیایی با استفاده از دستورالعمل ­های استاندارد انجام شدند. تجزیه ­وتحلیل­ های آماری مانند مقایسه کلی میانگین ­ها (تجزیه واریانس یک­ طرفه) و میانگین گروه ­ها (آزمون دانکن) انجام گرفت. یافته ­ها: نتایج این تحقیق نشان داد که میانگین عناصر غذایی در برگ های تابستانه بیشتر از برگ­ های پاییزه است. در بوستان­ های سرخه ­حصار، شقایق و جمشیدیه در برگ­ های تابستانه بیشترین مقادیر عناصر غذایی مربوط به عنصر کلسیم (۶۲/۶۶ میلی­ گرم در گرم در بوستان شقایق) و در گونه زبان­ گنجشک ثبت شد. در حالی که در بوستان وردآورد بیشترین مقدار این عنصر در گونه توت (۶۸/۳۲ میلی­ گرم در گرم) مشاهده شد. در برگ ­های پاییزه نیز در سه بوستان شقایق، جمشیدیه و وردآورد بیشترین غلظت عناصر غذایی مربوط به کلسیم (۴۲/۶۶ میلی ­گرم در گرم در بوستان شقایق) در گونه توت ثبت شد. در حالی که در بوستان سرخه­ حصار غلظت کلسیم در گونه زبان­ گنجشگ (۵۰/۶۶ میلی­ گرم در گرم) ثبت شد. در ارتباط با درصد باز جذب عناصر غذایی در گونه­ های مورد بررسی در بوستان سرخه­ حصار منیزیم (۶۳/۰۴ درصد) در گونه زبان­ گنجشک، در بوستان شقایق پتاسیم (۵۲/۳۸ درصد) در گونه توت، در بوستان جمشیدیه پتاسیم (۶۳/۷۹ درصد) در گونه کاج تهران و در بوستان وردآورد نیز کلسیم (۴۱/۴۵ درصد) در گونه توت بیشترین باز جذب عناصر غذایی را داشته ­اند. نتیجه ­گیری: گونه ­های بررسی شده در این پژوهش دارای عناصر تغذیه ­ای متفاوت در برگ­ های تابستانه و پاییزه خود بودند. همچنین این گونه ­ها مقادیر متفاوتی از هر عنصر را باز جذب کردند. پیشنهاد می­ شود در مدیریت و برنامه­ ریزی جنگلداری شهری این مساله مدنظر قرار گرفته و گونه­ های درختی مورد استفاده، که عمدتا از گونه­ های درختی اصلی در جنگلداری شهری هستند، بر اساس وضعیت عناصر غذایی طبقه­ بندی شوند.

Keywords:

Forest species , Macro elements , Retranslocation , Urban forestry ,  باز جذب عناصر غذایی , جنگلداری شهری , عناصر پرمصرف , گونه­ های جنگلی