مترجمان و شارحان کاشانی نهج البلاغه (سده های ششم تا دهم هجری)

سنت شرح نویسی بر متون دینی از قدیم الایام رایج بوده و در این میانه، شرح نویسی بر نهج البلاغه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. به رغم آنکه محققان، قرن ششم را دوران رکود علمی شیعی برشمرده اند، شکوفایی دوران کتابت و شرح نویسی نهج البلاغه با اهداف حفظ و صیانت از میراث شیعی، توضیح واژگان دشواریاب، شرح مبانی کلامی، فلسفی ، تبیین حوادث تاریخی ، ذکر نکات ادبی و بلاغی، گسترش فرهنگ معنوی، نقد آراء شارحان پیشین و همچنین نقد و بررسی اسنادی احادیث، در همین قرن اتفاق افتاده و کاشان در سابقه تاریخی خود و در قرن های ششم تا دهم، به دلیل داشتن عالمانی چون سید ابوالرضا ضیاءالدین، فضل الله حسینی راوندی، قطب الدین راوندی و ملا فتح الله کاشانی، حوزه مهمی در بسط و ترویج معارف نهج البلاغه بوده است. شرح نهج البلاغه ابوالرضا راوندی در قرن ششم به عنوان اولین شرح نهج البلاغه شهرت یافته و منهاج البراعه از سعید بن هبهالله راوندی کاشانی معروف به قطب راوندی در همان قرن و همچنین تنبیه الغافلین و تذکره العارفین ملا فتح الله کاشانی در قرن دهم، پایه و مستند دیگر شروح نهج البلاغه در سایر قرون بوده است. این مقاله با رویکردی توصیفی، تحلیلی و مقایسه ای و با استفاده از منابع و نسخ قدیمی و خطی موجود، به بررسی آثار و شرح حال مترجمان و شارحان نهج البلاغه در فاصله سده های ششم تا دهم هجری با تاکید بر شارحان کاشانی پرداخته است. اینکه اولین شرح نهج البلاغه [با توجه به شرح های مختصر لابه لای سطور] متعلق به ابوالرضا فضل الله کاشانی است، و اینکه شروح قطب راوندی و ملا فتح الله کاشانی نقش موثری در بسط و ترویج آموزه های حکمی، ادبی و بلاغی قرن های ششم تا دهم داشته اند، ازجمله نتایج و دستاوردهای این مقاله است.

Keywords:

نهج البلاغه , شارحان و مترجمان کاشانی , سید فضل الله راوندی , قطب راوندی , ملا فتح الله کاشانی