تکنوژئوپلیتیک، چالشی بر رهیافت ژئوپلیتیک انتقادی

ژئوپلیتیک به عنوان یک علم بین رشته­ای به معنای تاثیر جغرافیا بر سیاست است، این تعریف از سه بعد مفهومی تشکیل شده است، مناسبات و ساختار بین المللی دولت ها، قدرت سیاسی و جغرافیا که این ابعاد تاثیرات مهمی بر  فناوری به جای می گذارند. ژئوپلیتیک از جمله مفاهیمی است که شناخت و درک آن بسیار پیشتر از تولد رسمی آن به عنوان یک مفهوم صورت گرفته است. سیاستمداران و نظامیان به خوبی از نقش مولفه​های جغرافیایی یک سرزمین بر کسب، نگهداشت و تقویت قدرت حاکمان خبردار بودند و کشورگشایی، طبیعی​ترین پیامد این باور بود. مفهوم ژئوپلیتیک زمانی که در معرض مداقه عقلی دانشگاهیان قرار گرفت و به عنوان یک مفهوم علمی  مطرح شد، هنوز سایه سنت دولتی بودن را بر سر داشت؛ سایه​ای که تا سال​های پایانی قرن گذشته و تا ورود اندیشه انتقادی به این حوزه، همچنان پابرجا بود. اندیشه انتقادی در اواخر سده گذشته با این فرض وارد میدان شد که دولت​ها، تنها بازیگران مشروع برای شناخت و تفسیر مفاهیم ژئوپلیتیکی نیستند، بلکه گفتمانی از سوی دیگر بازیگران این عرصه باید به​وجود آید. ژئوپلیتیک انتقادی، بیشتر از آنکه بر مرز و مکان و بازیگران رسمی تاکید کند، بر گفتمان​های نزدیک به یکدیگر نه در یک مکان خاص بلکه در فضای عام بدون مرز تاکید می​کند و برخلاف ژئوپلیتیک سنتی، مناطق از این نگاه جدید، مبتنی بر گفتمان​های حاکم میان نخبگان شکل می​گیرد. با این همه، شاید طراحان ژئوپلیتیک انتقادی به پدیده تکنولوژی و تاثیرات و قدرت آفرینی​های بی​بدیل آن توجه کافی نداشته​اند. نوشته حاضر به​دنبال اثبات این نظریه است که تکنولوژی ابزارهای قدرتمندی را در اختیار تمامی بازیگران اعم از دولتی و غیردولتی قرار داده اما به​دلیل دسترسی دولت به سه عامل اطلاعات، ثروت و ارتباطات بیشتر نسبت به بازیگران دیگر، توان و قابلیت استفاده بیشتری را از تکنولوژی داراست. دولت با استفاده از تکنولوژی به یک "روبو- لویاتان" تبدیل می­شود که قادر است از عناصر چهارگانه اقناع، همکاری و تسهیل در تعریف و بازتعریف مفاهیم ژئوپلیتیکی همراه با ایجاد تغییر در عوارض جغرافیایی استفاده نماید و با داشتن دست برتر در گفتمان مورد ادعای ژئوپلیتیک انتقادی، تکنوژئوپلیتیک را به چالشی برای آن مبدل سازد.

Keywords:

ژئوپلیتیک انتقادی , ژئوپلیتیک سنتی , تکنوژئوپلیتیک