تنگناهای ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان در قالب مدل پیتر هاگت

ارزش­های جغرافیای انسانی و طبیعی موجود در فضای ملی هر کشور از عوامل ایجادکننده تنش و منازعه با محیط پیرامونی بویژه با همسایگان است که به صورت بالقوه و بالفعل روابط ژئوپلیتیکی آن کشور را با همسایگانش تحت تاثیر قرار می­دهد. پیتر هاگت جغرافیدان انگلیسی در یک مدل فرضی دوازده عاملی، منابع جغرافیایی تنش یک کشور با سایر کشورها را ارائه و احصاء کرده است. این عوامل تنش­زا بسته به موقعیت جغرافیایی کشور و چگونگی کارکرد عوامل طبیعی و عملکردهای انسانی می­تواند در به وجود آوردن بحران در مقیاس ملی و فراملی (منطقه­ای) نقش­آفرین باشند و در صورت عدم مدیریت صحیح، منابع جغرافیایی تنش­زا نه تنها قابلیت­های کشور را در پیشبرد سیاست­های کلی و کلان، تحت­الشعاع خود قرار می­دهد، بلکه می­تواند روابط و مناسبات یک واحد سیاسی را با سایر واحدهای سیاسی بویژه کشورهای همجوار مخدوش سازد. جمهوری آذربایجان به عنوان مهم­ترین کشور منطقه قفقاز جنوبی، همانند هر واحد سیاسی دیگر دارای یک­سری منابع تنش­های جغرافیایی با همسایگان و سایر کشورها است و از این قاعده مستثنی نیست. طبعا زمینه­های جغرافیایی منازعه در تعیین سطح روابط و سیاست خارجی این کشور دخیل است و بی­شک شناخت این عوامل در فروکاست معضلات و تنش­های این کشور چه در داخل و چه در خارج از منطقه و بویژه در ارتباط با همسایگان و از جمله با ایران کمک خواهد کرد. بر این اساس تحقیق حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی بررسی این سوال اساسی است که آیا منابع جغرافیایی تنش­های بین­المللی در جمهوری آذربایجان با عوامل دوازده­گانه مدل هایپوتتیکای پیتر هاگت، انطباق کامل دارد؟ مطابق یافته­های تحقیق از دوازده عاملی که هاگت به عنوان منابع جغرافیایی تنش نام می­برد، پنج مورد به وضوح در آذربایجان دیده می­شود و مابقی هفت عامل در این کشور مصداق ندارد. ضمن اینکه یک­سری عوامل جغرافیایی تنش­زا در مناسبات ژئوپلیتیکی این کشور وجود دارد که در مدل هاگت بدان­ها اشاره نشده است.

Keywords:

جمهوری آذربایجان , مدل هایپوتتیکا , منابع جغرافیایی تنش , پیتر هاگت