تحولات ژئوپلیتیکی دهه پایانی قرن بیستم و تاثیرآن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

جهان در آستانه دهه ۱۹۹۰ میلادی با یک رخداد جدید و کم نظیر بنام فروپاشی اتحاد جماهیرشوروی مواجه شد. این رویداد بدون مداخله یک قدرت خارجی و تنها مبتنی بر شکافها و گسستهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی داخلی صورت واقعیت به خود گرفت و ساختار نظام بین الملل را از حالت دوقطبی و موازنه قدرت رها و به سمت بی قطبی و سیال بودن رهنمون کرد. در چنین شرایطی هریک از قدرتهای موجود جهان با توجه به منافع و نیتهای سلطه طلبی تلاش کردند تا مسئوولیتها و وظایف قدرت حذف شده را عهده دار شوند تا خلا ناشی از عدم حضور قدرت برتر را تامین کنند. برتری طلبی توام با تعارض منافع در حوزه های دچار خلا قدرت شده و آنارشی ناشی از به هم خوردن تعادل و توازن قدرت، نابسامانیهای مثل تجاوز نظامی آمریکا به عراق به بهانه آزادسازی کشور اشغال شده کویت، واقعه یازده سپتامبر۲۰۰۱ را به دنبال داشت. در این حالت بررسی پیامدهای فروپاشی بلوک شرق و تحولات ژئوپلیتیک دهه ۱۹۹۰میلادی، بویژه آثار این تحولات در خاورمیانه، همچنان در کانون توجه پژوهشگران مسائل منطقه قراردارد. مقاله حاضر که درصدد بررسی آثار دگرگونیها بر منافع و امنیت ملی ایران و تلاش برای شناخت محیط منطقه ای این کشور است، این فرضیه ها را به آزمون گذاشته است: ۱- پس از فروپاشی شوروی، مرزهای ژئوپلیتیکی آمریکا با مرزهای جغرافیایی روسیه انطباق پیدا کرد؛ ۲- انبساط فضایی آمریکا موجب محاصره فیزیکی ایران شده و در نهایت هزینه های امنیتی این کشور افزایش پیدا کرده است. به نظر نویسنده برای کاهش هزینه های امنیتی وضعیت فعلی ایران مناسب است که راهبرد اتحاد و ائتلاف در پیش گرفته شود.

Keywords:

سیاست خارجی آمریکا , ژئوپلیتیک , راهبرد اتحاد و ائتلاف , بحرانهای منطقه ای , نظام بین الملل , امنیت ملی