انسان درآسمان خوانش و بررسی «برهان انسان معلق» ابن سینا در فلسفه ی اسلامی

پرسش از حقیقت و ماهیت انسان، از پرسش های اساسی فلسفه و پاسخ به این پرسش، مدار فلسفه ورزی فیلسوفان بوده است. ابن سینا، در قامت قطب بی رقیب فلسفه ی اسلامی، هم در استقلال و امتداد فلسفه ی اسلامی و هم پاسخ گویی به پرسش های بنیادین فلسفی، هم چنان بی رقیب است. ابداع در اصل مساله و یا اقامه ی برهان نو، دو ویژگی شاخص نظام فلسفی سینوی است. برهان «انسان معلق در فضا» یا «هواء طلق» یکی از نوآوری های فلسفی او برای اثبات حقیقت نفس، تجرد نفس، غیریت نفس و بدن و چگونگی علم به نفس است. ابن سینا در چند اثر فلسفی خویش از این برهان بهره جسته و آن را از قاطع ترین براهین برای اثبات مسایل پیش گفته دانسته است. این برهان، توجه فیلسوفان پس از وی را نیز جلب کرده است. مقاله پیش رو با اتکاء به آثار ابن سینا و دیگر منابع حکمت اسلامی در صدد ارائه تقریر جامع از این برهان برآمده است. تبیین مدعیات و مفروضات نهفته در این برهان، اشاره به امتداد آن در آثار و انظار فیلسوفان مشایی، اشراقی، صدرایی و نوصدرایی و بازتاب آن در تاریخ فلسفه ی غرب، و اشاره اجمالی به بعضی از نقدها، از جمله مطالبی است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.

Keywords:

ابن سینا , برهان هواء طلق , برهان انسان معلق , حقیقت نفس , علم حضوری