تحلیل مناقشات منابع آب مشترک ناشی از توسعه اراضی کشاورزی با استفاده از نظریه بازی ها و مدل GMCR+ (مطالعه موردی: حوضه نازلوچای در حوضه آبریز دریاچه ارومیه)

تغییرات کاربری اراضی و توسعه کشاورزی از عوامل بسیار مهمی هستند که بر کمیت، کیفیت منابع آب و محیط زیست تاثیر گذاشته است. در سال های اخیر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه این تغییرات سبب افت شدید سطح آب شده است. در همین راستا یکی از مصوبات هیئت وزیران پس از تشکیل کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، ممنوعیت توسعه اراضی کشاورزی از سال ۱۳۹۳ در این حوضه آبریز بود. باتوجه به وجود تعارض بین ذی نفعان مسئله توسعه اراضی کشاورزی، می توان از ابزارهای مدل سازی مناقشات جهت تحلیل و ارائه راهکار استفاده نمود. از مشهورترین ابزارهای پژوهشی کاربردی و مفید در مدل سازی و تحلیل مناقشات منابع آبی و زیست محیطی، نظریه بازی ها می باشد. در تحقیق حاضر با استفاده از نرم افزار GMCR+ به تحلیل مناقشه منابع آبی مشترک ناشی از توسعه اراضی کشاورزی پرداخته شد. در تحلیل این مناقشه با شناسایی دقیق مجموعه ذی نفعان و استراتژی های آن ها در روند مناقشه (شرکت آب منطقه ای، سازمان جهاد کشاورزی، دادگستری و کشاورزان)، مدل با ۴ بازیکن، ۶ گزینه و ۶۴ وضعیت شبیه سازی شد. عملکرد بازیکن ها در گام اول به صورت رفتار ایده آل و در گام دوم با استفاده از تحلیل خروجی های بدست آمده از پرسش نامه بررسی گردید. در ادامه ۴ وضعیت در حالت ایده آل به عنوان وضعیت های تعادل و ۷ وضعیت در حالت استفاده از نتایج پرسشنامه، به عنوان وضعیت های تعادل استخراج گردید. همچنین مناقشه در حالت ائتلاف ۳ ارگان دولتی (شرکت آب منطقه ای، سازمان جهاد کشاورزی، دادگستری) نیز مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت محتمل ترین وضعیت تعادل در نتایج بازی شناسایی گردید. نتایج نشان داد اهمیت مشارکت جدی شرکت سهامی آب منطقه ای و سازمان جهاد کشاورزی با استفاده از ظرفیت های قانونی خود در جهت ممانعت از توسعه بی رویه اراضی کشاورزی می تواند بسیار راه گشا باشد. همچنین دخالت مرجع قانونی دادگستری به عنوان یک عامل پیش گیری از وقوع جرم و در ادامه نقش آفرینی آن دستگاه به عنوان صادرکننده حکم قضایی در این مناقشه موثر است. لازم به ذکر است انطباق نتایج مدل سازی بارفتار ایده آل با نتایج مدل سازی از خروجی پرسشنامه نخبگانی نشان از نزدیک بودن نقطه تعادل به واقعیت بوده و احتمال عملی شدن آن بالاست. این تحقیق نشان داد در صورت ائتلاف بین بازیکنان دولتی، می توان به راه حل واحدی برای حل مناقشه رسید.

Keywords:

تحلیل مناقشات , تئوری بازی ها , توسعه اراضی کشاورزی , غیر همکارانه , منابع آب مشترک