اقتدار نظریه در پژوهش های ادبی معاصر

نسبت منطقی میان نظریه پژوهش و متن نکته ای است که پژوهشگران ایرانی کمتر به آن توجه کرده اند؛ زیرا در غالب پژوهش های نظریه محور منتشرشده، این نظریه است که بر متن سلطه دارد و درصورت مطابقت نداشتن، متن با جرح و تعدیل هایی با آن سازگار شده است. به تعبیر دیگر، در این دسته از پژوهش ها نظریه در جایگاه اقتدار ایستاده است و متن به سکوت واداشته می شود. در مقاله حاضر، پس از بررسی دسته ای از این پژوهش ها- که اساس آن ها نظریه منطق مکالمه باختین بوده- با نگاهی آسیب شناختی از نسبت منطقی (و نه اقتدارگرایانه) میان نظریه و متن سخن گفته شده است. به باور نویسنده، نسبت میان نظریه و متن زمانی منطقی (غیراقتدارگرایانه) خواهد بود که نخست استقلال متن در مقابل نظریه حفظ شود و دیگر اینکه انتخاب متن صرفا برای تایید و تصدیق درستی نظریه نباشد؛ بلکه بر عکس انتخاب متن باید به گونه ای باشد که با ابطال نظریه، امکان اصلاح و ارائه نظریه ای تازه تر که توان تبیین متون بیشتری را داشته باشد، فراهم شود.

Keywords:

Theory , text , pathological approach , the logic of conversation , authoritarian relation , نظریه , متن , رویکرد آسیب شناختی , منطق مکالمه , نسبت اقتدارگرایانه