گذار از نیهیلیسم منفعل در شعر مهدی اخوان ثالث

گذار نیهیلیستی در شعر اخوان مسئله اصلی این پژوهش است. شعر اخوان با داشتن جان­مایه­های فلسفی مدرن، دربردارنده معانی ژرفی است که آن را درخور تحلیل­هایی فراتر از مرز معمول می­کند. یکی از بارزترین این معانی دیالکتیک امید و ناامیدی است. آشنایی اخوان با اندیشه های جریان ساز عصر مدرن اروپا، ازجمله اندیشه­های فلسفی فریدریش نیچه، نگارندگان را برآن داشت تا در تحلیل این دیالکتیک، گرایش­های گذار نیهیلیستی شعر او را در رهیافت «گذر از نیهیلیسم منفعل به نیهیلیسم فعال» نیچه­ای بررسی کنند. این واکاوی نشان می­دهد اندیشه شعری اخوان در این مقوله به طرزی شگفت بازتاب شیوه­هایی از رهیافت گذار نیهیلیسم نیچه­ای، همچون انکار گرایش متافیزیکی و تکیه بر اراده انسانی، نگره­های اخلاقی، صیرورت، عدم جزمیت و بازگشت جاودان است که راه آفرینش ابرانسان و تصدیق همه­جانبه زندگی است. براساس یافته های پژوهش، شعر اخوان اگرچه ابتدا بازتاب گونه­ای نیست انگاری منفعل به نظر می رسد، در تحلیلی ژرف­تر معلوم می­گردد که اشعار او از ویژگی های فرمی و معنایی خاصی برخوردارند که عاطفه یاس و اندیشه نیهیلیستی را از چشم­اندازی منفعل به ساحتی فعال می کشاند تا مخاطب نکته­سنج آن را از جریان گذاری نیهیلیستی درمقابل جمود یاسی ساکن آگاه سازد. روش تحقیق کیفی و رویکرد ناظر بر تحلیل ها رویکرد نقد فلسفی از گونه فلسفه غیرمفهومی و گاهی رویکرد توصیفی با تکیه بر گزاره های شاعرانه آن دو است.

Keywords:

nihilistic transition , Akhavan , Nietzsche , metaphysics , destiny (metaphorical truth) , becoming , اخوان , گذار نیهیلیستی , نیچه , متافیزیک , تقدیرگرایی (حقیقت استعاری) , صیرورت