وجه در برابر گونه؛ بحثی در قلمروی نظریه انواع ادبی

وجه در برابر گونه؛ بحثی در قلمروی نظریه انواع ادبی دکتر قدرت قاسمی پور عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز سابقه ی بحث در باب گونه های ادبی، برمی گردد به دستگاه ردگان شناسی و تقسیم بندی آثار ادبی از نظر افلاطون و ارسطو که سه گونه ی اصلی حماسه، نمایش نامه و آثار غنایی را بر اساس «وجه» یا چگونگی بازنمایی سخن در کلام گوینده یا شاعر بررسی کرده اند. در نظریه ی انواع ادبی معاصر، از این اصطلاح برای بیان جنبه های درون مایگانی گونه های ادبی استفاده می شود. به مدد اصطلاح وجه، چرایی و چگونگی کاربرد اصطلاحاتی وصفی همچون: «تراژیک، حماسی، غنایی، مرثیه ای، طنز آمیز» تشریح می شود که بر جنبه های مفهومی و درون مایگانی دلالت دارند؛ مثلا وقتی می گوییم این اثر «رمانی حماسی» است، بدین معناست که نوع یا گونه ی آن رمان است، لیکن وجه معنایی آن حماسی است. تفاوت دیگر وجه با گونه در این است که یک گونه ی خاص همچون حماسه یا تراژدی ممکن است از بین برود، ولی وجه تراژیک و حماسی آن ممکن تا زمان ها باقی بماند. اصطلاحات «وجه نما» یعنی اصطلاحاتی همچون: «تراژیک، حماسی، غنایی، مرثیه ای، طنز آمیز وابسته به شکل و ساختار صوری آثار ادبی خاص نیستند، بلکه گویای جنبه های درون مایگانی آثار ادبی هستند. همچنین، این مبحث ناظر است بر این که چگونه برخی از انواع ادبی همچون تراژدی، حماسه و غزل آن قدر گسترش پیدا می کنند که ویژگی های درون مایگانی آن ها، برای توصیف ابعاد درون مایه ای دیگر انواع ادبی به کار می روند و در مقابل برخی انواع ادبی ، همچون: رمان، داستان کوتاه، قصیده و مقامه از چنین خصلتی برخوردارنیستند.

Keywords:

Literary Genre Literary Genre , واژه های کلیدی: نظریه ی انواع ادبی , گونه های ادبی , وجه , درون مایه.