بازسازی گرده شناختی تاریخچه جنگل های راش (Fagus orientalis Lipsky) منطقه هیرکانی مرکزی در ۱۴۰۰ سال گذشته

بررسی گرده­شناختی و سن­سنجی رادیوکربن یک مغزه رسوبی از توربزاری در ارتفاع ۱۳۱۴ متر از سطح دریا در کوه­های البرز، امکان بازسازی تاریخچه ۱۴۰۰ ساله پوشش گیاهی جنگل­های هیرکانی مرکزی را فراهم ساخت. این رکورد دیرین­گرده­شناختی نشان داد که راش و ممرز فراوان­ترین درختان در ترکیب توده­های جنگلی پیرامون توربزار و دامنه­های مجاور آن بوده و بلندمازو، ملج و پلت گونه­های همراه را تشکیل می­دادند. توسکای ییلاقی همواره فراوان­ترین درخت در مقیاس محلی (سطح و حاشیه توربزار) بوده؛ هرچند در بازه­های زمانی ۱۳۵۰-۱۴۰۰، ۱۰۵۰-۱۲۵۰ و ۳۰۰-۴۵۰ سال پیش، به­دلیل تغییرات هیدرولوژیک سطح و حاشیه توربزار، به­طور چشمگیری کاهش یافته است. همچنین، لرگ که در گذشته از درختان اصلی در سطح و حاشیه توربزار بود، در چند صد سال اخیر احتمالا در پی کاهش دما و خشکی اقلیمی به­شدت کاهش یافت. در بازه­های زمانی با چیرگی راش (۱۱۰۰-۱۲۵۰ و ۷۵۰-۹۰۰  سال پیش و ۴۵۰ سال اخیر)، توده­های پیرامونی توربزار دارای تاج­پوشش بسته و ترکیب گونه­ای غنی بودند. در این دوره­ها، گیاهان علفی نورپسند و مهاجم، فراوانی کمی در ترکیب گونه­ای کف جنگل داشتند. در ۱۴۰۰ سال گذشته، تغییرات اقلیمی و فعالیت­های انسانی تاثیر تعیین­کننده­ای بر ساختار و ترکیب توده­های جنگلی منطقه داشته­اند. در این دوره­ها (به­ویژه ۱۲۵۰-۱۳۵۰ و ۵۵۰-۷۰۰ سال پیش)، کاهش چیرگی راش و بازشدن نسبی تاج­پوشش در توده­های جنگلی مجاور توربزار، موجب گسترش گیاهان مهاجم و نورپسند، به­ویژه سرخس­ها، درمنه و اسفناجیان، و تاحدی بارهنگ برگ­نیزه­ای شد.

Keywords:

گرده شناسی , تاریخچه پوشش گیاهی , تغییرات اقلیمی , فعالیت های انسانی , هولوسن