بررسی تاثیر فیلیال تراپی بر تنش کل فرزند پروری مادران کودکان اتیسم

اهداف: اتیسم یکی از اختلالات عصبی رشدی است که در تمام عمر، فرد را درگیر می کند. شیوع اختلال اتیسم در ایران رو به افزایش است. ماهیت سخت و پیچیده این اختلال باعث برهم خوردن تعادل و روال های کاری در خانواده و موجب تنش زیادی برای تمامی اعضای خانواده به ویژه، مادران می شود. سلامت روان مادر، تمامی اعضای خانواده از جمله کودک با اختلال اتیسم را تحت تاثیر قرار می دهد. از طرفی سردرگمی و شکست مادران در ارتباط با کودک با اتیسم موجب تنش و ناراحتی بیشتر برای آنان می شود. در این پژوهش برآنیم با روش بازی درمانی فیلیال تراپی که بازی درمانی خانواده محور است به مادران در خلق رابطه جدید و بهبود بازی و رابطه با کودک کمک کنیم و همچنین تاثیر آن بر تنش کل مادران را بسنجیم. روش بررسی: در ابتدا پژوهش با کد اخلاقی IR.USWR.REC.۱۳۹۶.۹۷ به تصویب کمیته اخلاق دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی رسید. با کسب مجوزهای لازم و ارائه آن به مراکز اتیسم و کلینیک های کاردرمانی در سرتاسر استان اصفهان، رضایت مراکز را برای همکاری در این طرح جلب کردیم. ۳۲ کودک (۹ دختر و ۲۳ پسر) با اختلال طیف اتیسم در محدوده سنی چهار تا دوازده سال در این مطالعه تجربی شرکت داشتند. قبل از انجام نمونه گیری هدف مطالعه توضیح داده شد و از مشارکت کنندگان رضایت آگاهانه گرفته شد. روش نمونه گیری به صورت دردسترس انجام گرفت. در ابتدا فرم اطلاعات جمعیت شناختی، پرسش نامه گارز-۲ و فرم تنش والدگری آبیدین توسط تمامی مادران تکمیل شد. جهت اختصاص مادران به گروه های آزمایش و کنترل مادران بر اساس سن کودک، نمره گارز و تحصیلات کودکان و مادران و غیره همتاسازی شدند. سپس به روش تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ده جلسه فیلیال تراپی (هر هفته یک جلسه دوساعته) برای گروه آزمایش برگزار شد. در این مدت گروه کنترل درمان های گذشته را ادامه می دادند. بعد از تکمیل مداخله، پرسش نامه تنش والدگری آبیدین (فرم کوتاه) توسط تمامی مادران مجددا تکمیل شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون آنالیز کوواریانس و تی زوجی و مستقل تحلیل شدند. یافته ها: جهت بررسی نرمال بودن نمرات تنش کل در مرحله پیش آزمون و پس آزمون از آزمون شاپیرو ویلک استفاده شد. نتایج تی با دو گروه مستقل نشان داد که میانگین نمره تنش کل در مرحله پیش آزمون در دو گروه تفاوت معنی دار آماری نداشت (۰/۶۷۹= P) ولی در مرحله پس آزمون تفاوت معنی دار وجود داشت (۰/۰۱۰ = P). همچنین نتایج مربوط به آزمون تی وابسته نشان داد تفاوت بین نمرات تنش کل پیش آزمون و پس آزمون در گروه کنترل معنی دار نیست (۰/۲۶۸ = P) ولی بین نمرات تنش کل پیش آزمون و پس آزمون در گروه آزمایش تفاوت معنی دار است (۰/۰۰۱ = P). نتیجه آنالیزکوواریانس نشان می دهد نمره اولیه تنش بر نمره کل تنش در مرحله بعد از مداخله اثرگذار بوده است؛ طوری که ۸۲ درصد پراکندگی کل را این متغیر تبیین می کند. همچنین بعد از کنترل نمره پیش آزمون تنش در نمونه ها، میانگین نمره تنش کل در دو گروه تفاوت معنی داری داشتند (۰/۰۰۱= P). ضریب اتا نشان می دهد مداخله می تواند ۵۴ درصد از تغییرات نمره کل تنش را تبیین کند. مداخله فیلیال تراپی تاثیر قابل توجهی بر تنش کل مادران گروه آزمایش داشت. چنین تغییری در گروه کنترل مشاهده نشد. نتیجه گیری: روش فیلیال تراپی می تواند با بهبود عملکرد کودک و رابطه والد کودک به پذیرش بهتر کودک توسط والد کمک کند و تنش والدگری را کاهش دهد. بهبود ارتباط والد کودک موجب همدلی و نزدیکی بیشتر مادران با کودکان مبتلا به اتیسم می شود. فیلیال تراپی با صرف هزینه و زمان کم، در یک زمان بر مادر و کودک اثر می گذارد و تاثیرات مثبت آن شامل حال هر دو گروه و همچنین سایر اعضای خانواده می شود. روش فیلیال تراپی می تواند به عنوان مداخله ای مکمل به تمامی کارشناسان حیطه کودکان اتیسم و مادران آنان آموزش داده شود.

Keywords:

Autism spectrum disorder , Parenting stress , Child-parent relationship , Play therapy , اختلال طیف اتیسم , تنش , رابطه کودک والد , بازی درمانی