بازنمایی تصویری مقاومت کاربران ایرانی در برابر ساختار تحریم (مطالعه موردی: واکنش تصویری کاربران فضای مجازی به تحریم تیم فوتبال ایران توسط نایک)

این نوشتار با اتخاذ «رویکرد مخاطب فعال» و با بکارگیری «نظریه مقاومت مصرف کننده»، دریافت تصویری کاربران ایرانی از نظام گفتمانی تحریم را مطالعه می کند. پرسشی که این پژوهش دنبال می کند این است که کاربران ایرانی چگونه با زبان تصویر به تحریم تیم فوتبال ایران توسط شرکت نایک در جام جهانی ۲۰۱۸ واکنش نشان دادند و به خوانشی غیرمرجح از نظم گفتمانی نظام تحریم پرداختند؟ نظام تحریم، نظامی مبتنی بر هژمونی گفتمانی است که گستره نفوذ و تاثیر آن، ورای حوزه های نظامی، امنیتی، سیاسی و مقولاتی مانند فناوری های هسته ای، به عرصه های زیست فرهنگی و اجتماعی شهروندان نیز سرایت کرده است و با سیاسی سازی بخش های مختلف زندگی اعضای جامعه، وجوه هویت بخش و همبسته ساز اجتماعی مانند ورزش و سلامت را نیز متاثر ساخته است. پژوهش به روش نشانه شناسی تصویری با اولویت دادن به عوامل غیرزبانی در به تصویر کشیدن ایدئولوژی تحریم، به مشاهده کاربران در اینستاگرام، توییتر و سایر شبکه های اجتماعی می پردازد و با تحلیل نشانه شناختی تصاویر فضای مجازی به این نتیجه دست یافت که ورود تحریم به گسترده زیست فرهنگی- اجتماعی شهروندان نوعی نظم و انضباط جدید گفتمانی و «خشونت نمادینی» است که سعی دارد زندگی شهروندان را به ابژه قدرت تبدیل کند. در جریان تحریم، قدرت و مقاومت و هژمونی و ضدهژمونی همزمان عمل می کند به گونه ای که کاربران ایرانی با توسل به مازادنشانه شناختی و از مسیر «مقاومت نشانه شناسی» به رمزگشایی متضاد و خوانش غیرمرجح و با «مقاومت گریز» به لذت ناشی از فراغتی کردن امر سیاسی دست می یابند.

Keywords:

ارتباطات تصویری , تحریم , قدرت و مقاومت , هژمونی و ضدهژمونی , شبکه های اجتماعی