تحلیل گفتمان عرفانی شیخ عبدالقادر گیلانی براساس استعاره مفهومی عشق، با تاکید بر دیوان اشعار

رمزگشایی اسرار نهفته در متون ماندگار، خرد پژوهشگران را به­چالش­می کشد تا با شیوه های نوین و پذیرفته­شده، این میراث های کهن، بازبینی و بررسی­شوند. یکی از راه های دسترسی به گفتمان غالب در این متون، تحلیل گفتمان از طریق استعاره های برجسته و پربسامد در آن است که لایه های پنهان تفکر پدیدآورنده اثر را آشکارمی کند. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل گفتمان عرفانی شیخ عبدالقادر گیلانی است که در طول قرن ها برحوادث سیاسی و عقیدتی بخشی از جهان اسلام تاثیرگذار بوده­است که براساس تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین انجام­شده­است، بدین منظور استعاره پربسامد عشق در دیوان اشعار وی در چهارچوب نظری لیکاف و جانسون (۱۹۸۰) درباره استعاره بررسی و از الگوی فرایند تشخیص استعاره گروه پراگلجاز (۲۰۰۷) برای دسته بندی استعاره ها در سطح توصیف استفاده­شد. پژوهش حاضر به­صورت کیفی بوده، درعین­حال، برای تحلیل داده ها در سطح توصیف از روش کمی و آماری از طریق نرم افزار SPSS نیز استفاده­شده­است. یافته ها حاکی از آن است که در گفتمان شیخ گیلانی رابطه مطلوب بنده با خداوند، رابطه عاشق و معشوقی است نه عابد و معبودی. او از استعاره ها نه برای زیبایی کلام، بلکه عینی­ساختن پیام خود و به­چالش­کشیدن عقیده حاکم آن زمان استفاده­کرده­است. گفتمان وی درویشانه، ساده و بدوی بوده و اصل آن بر پایه تساهل و تسامح است و یکی از دلایل گرایش به طریقت وی، نبودن آداب و  اسقاط تشریفات ویژه و دست­وپاگیر بوده­است.

Keywords:

استعاره مفهومی , گفتمان انتقادی , عشق , عبدالقادر گیلانی