مطالعه فرآیندهای تولید روان آب و رسوب تحت نوارهای ژئوتکستایل کنفی-کلشی

طی چند دهه گذشته از ژئوتکستایل ها جهت حفاظت دامنه های فرسایش یافته، کاهش هدررفت خاک و ایجاد بستر مورد نیاز برای رشد گیاهان استفاده شده است. در تحقیق حاضر سعی شد کارائی ژئوتکستایل کنفی-کلشی در کاهش روان آب و رسوب خروجی از یک حوضه آزمایشی کوچک مورد بررسی قرار گیرد. به این منظور در بالادست سد قشلاق دو حوضه کوچک (کنترل و تیمار) انتخاب و در داخل یکی از آن ها اقدام به نصب ژئوتکستایل کنفی-کلشی به صورت نوارهایی عمود بر جهت جریان دامنه ها شد. پس از اجرای تیمار حفاظت خاک، در نقطه خروجی حوضه ها فلوم های اندازه گیری نرخ جریان نصب شد تا در صورت بارندگی مقادیر روان آب و رسوب معلق اندازه گیری شود. در طول یک سال آماربرداری، سایر متغیرهای مورد نیاز نیز (از قبیل: درصد پوشش گیاهی، خاک، سنگریزه، رخنمون سنگی و شیب) در سرتاسر سطح حوضه بررسی و ثبت شد. نتایج موید تغییرات زیاد روان آب و رسوب طی دوره مورد مطالعه بود، به نحوی که حداکثر و حداقل رسوب ویژه به ترتیب برابر با ۴۸/۲ و ۶۹/۰ گرم بر مترمربع برای وقایع مورخ ۱۰/۱۱/۱۳۹۳ و ۰۹/۰۱/۱۳۹۴ ثبت گردید. علاوه برآن، نتیجه آزمون مقایسه میانگین نشان داد که ژئوتکستایل کنفی-کلشی توانسته رسوب ویژه را به طرز معنی داری کاهش دهد (P<۰/۰۵)، با این حال، بین روان آب دو حوضه تفاوت معنی داری مشاهده نشد (P=۰/۶۷). شیب زیاد منطقه مورد مطالعه و درصد رخنمون سنگی بالا، دلیل بالا ماندن تولید روان آب حتی بعد از اجرای تیمار حفاظت خاک می باشد. نتایج شاخص کارائی کاهش رسوب نیز ضمن تاکید بر کارائی بالای ژئوتکستایل کنفی-کلشی در کاهش رسوب، نشان داد که در رگبار ۰۹/۰۱/۱۳۹۴ بیشترین اثرگذاری در کاهش رسوب به وقوع پیوسته به نحوی که مقدار RRE برابر با ۴۹/۵۰ درصد به­دست آمد. این عدد بیان کننده این واقعیت می باشد که در مقایسه با حوضه کنترل، ژئوتکستایل کنفی-کلشی توانسته است مقدار رسوب دهی را به نصف برساند، که عدد بسیار بالائی می باشد.

Keywords:

jute geotextile , runoff , sediment , micro-catchment , ژئوتکستایل کنفی-کلشی , روان آب , رسوب , حوزه آبخیز کوچک , سد قشلاق