اثر قطر خاک دانه بر پاشمان خاک در شرایط آزمایشگاهی

پاشمان به­عنوان مرحله­ای مهم از فرآیند فرسایش خاک، باعث جدایش ذرات خاک و آماده­شدن آن­ها برای انتقال توسط روان آب می­گردد. مقدار پاشمان به ویژگی­های متعددی از عامل فرساینده (باران) و محیط فرسایش­پذیر (خاک) بستگی دارد. ویژگی های مختلف خاک­دانه از جمله مهم­ترین عوامل موثر خاک بر پاشمان و متعاقبا بر فرسایش هستند که در پژوهش­های مرتبط با فرسایش خاک مورد توجه قرار گرفته اند. لذا پژوهش حاضر نیز به­منظور ارزیابی تغییرات پاشمان خاک در قطرهای مختلف خاک دانه (۷۵/۱، ۵۵/۳ و ۱۸/۵ میلی­متر) در یک خاک لومی-رسی-شنی از منطقه مادری حوزه آبخیز کجور انجام گردید. داده ها با قرار دادن فنجان های پاشمان با شیب ۱۸ درصد تحت شبیه­سازی باران با شدت و مدت ثابت به ترتیب ۸۰ میلی متر در ساعت و ۲۸/۱۸ دقیقه و در سه تکرار برای هر تیمار از قطر خاک دانه برداشت شد. نتایج نشان داد که اگرچه با افزایش قطر خاک­دانه، متغیر­های مقدار پاشمان خاک در جهت‎های بالادست و پایین­دست شیب و پاشمان خالص و ناخالص کاهش پیدا کرد، اما این کاهش در هیچ یک از متغیرها، معنی­دار نبود. بیش­ترین و کم­ترین مقادیر کاهش در متغیرهای پاشمان به­ترتیب مربوط به پاشمان خالص (۷۵/۸۳ درصد) و پاشمان بالادست (۵۵/۷۲ درصد) بود. نتایج هم­چنین نشان داد که با افزایش متوسط قطر خاک­دانه از ۷۵/۱ به ۵۵/۳ میلی­متر (۲ برابر)، مقدار پاشمان ذرات خاک ۵۷ درصد و با افزایش متوسط قطر خاک­دانه از ۷۵/۱ به ۱۸/۵ میلی­متر (۳ برابر)، ۸۴ درصد کاهش یافت.

Keywords:

Detachment , Kojour , rainfall simulator , soil erosion , splash cup , باران ساز , جدایش , کجور , فرسایش خاک , فنجان پاشمان