نقش وقف در فرم دهی بافت شهری و حفظ و بقای آثار تاریخی، مطالعه موردی مجموعه علیقلی آقا در اصفهان

وقف سنتی پسندیده است که درطول زمان باعث شکل گیری بناها و مجموعه های متعددی شده، که بسیاری از آن ها باوجود گذشت زمان، همچنان دوام و بقای خود را براساس شرایط حاکم بر آن ها حفظ کرده اند. وقف باتوجه به ماهیت خود، علاوه بر این که عامل ساخت و احداث بناهای عام المنفعه بوده، حفاظت و نگه داری آن بناها و همچنین بافت شهری پیرامون آن ها را نیز تضمین کرده است. درراستای تاثیر وقف بر حفظ و بقای بناهای مذهبی و نظم بخشی به بافت شهری پیرامون آن ها، در این مقاله به طور موردی به مطالعه مجموعه علیقلی آقا که یک شاهکار معماری دوره صفوی در اصفهان است و در چارچوب وقف شکل گرفته، پرداخته می شود. این مجموعه علاوه بر نظم بخشی و فرم دهی به بافت شهری پیرامون خود، عامل حفظ و بقای آن نیز شده است. این مجموعه در اواخر دوره صفوی توسط «علیقلی آقا» از خواجگان دربار «شاه سلطان حسین» احداث شده و شامل: مسجد، حمام، بازار، سقاخانه، تیمچه، کاروانسرا، مکتب خانه و زورخانه است. هدف این پژوهش تاثیر وقف و پیامدهای آن بر چگونگی شکل گیری بناهای عام المنفعه و بقای این آثار تا زمان حاضر، با مطالعه موردی مجموعه علیقلی آقا به عنوان یکی از مجموعه های برپاشده در دوره صفوی است. این پژوهش به دنبال پاسخ به مسائلی شامل: چگونگی تاثیر وقف بر شکل گیری این مجموعه و نقش آن در فرم دهی بافت شهری پیرامون خود و بقای این مجموعه تا زمان حاضر، است. این پژوهش که از نوع تحلیلی-تاریخی است، حول محور استخراج مطالب وقف نامه مربوطه و استفاده از مندرجات آن و تطبیق موارد مندرج در آن با وضعیت موجود است و بیان این نکته که یک بنا یا مجموعه بنا چگونه تحت حمایت وقف شکل می گرفته و پس از احداث، سنت وقف و شرایط واقف چگونه می توانسته دوام و بقای آن را تضمین نماید.

Keywords:

Vaqf (endowment) , Formulation , Urban Context , Safavid Architecture , Aliqli Agha Bath. , وقف , فرم دهی , بافت شهری , معماری صفوی , حمام علیقلی آقا.