بازشناسی و تحلیل مدل های نظری روانشناسی محیطی با تاکید بر نقش تجربه انسان در ادراک زیبایی شناسی محیط زیست

زمینه و هدف: محیط فیزیکی سبب می شود تا انسان واکنش های پیچیده ای در قالب احساس، برخورد، ارزش، علاقه و تمایل نشان دهد. همین واکنش ها به طرز خاصی فرآیندهای شناختی و ادراکی انسان نسبت به محیط را در قالب ارزش های زیبایی شناسی شکل می دهند. مفهوم زیبایی شناسی محیطی، مفهومی پیچیده است و این اصطلاح در انواع مطالعات نظری و تجربی، به صورت گسترده ای مطرح شده اند؛ اما چگونگی تاثیرگذاری محرکهای محیطی بر تجربه خوشآیندی انسان از محیط، همچنان به عنوان موضوعی مبهم به نظر می رسد. لذا با توجه به سطوح مختلف ادراک تجربی فضا و احساس مطلوبیت حاصل از آن، تحلیل دقیق نگرش های مختلف روانشناسی محیطی از این منظر به عنوان یک ضرورت احساس می شود، تا در جهت بازخوانی و همگرایی بیشتر مولفه های این حوزه نظری در جهت ارتقاء کیفیت محیط زیست به آن پرداخته شود. بر این مبنا این سوالات مطرح می شوند که در مدل های نظری روانشناسی محیطی چه ویژگی هایی موجب شکل گیری ادراک زیبایی شناسی محیط از طریق تجربه می گردند؟ و چه مولفه هایی، عناصر اصلی تجربه زیبایی محیط را تشکیل می دهند؟روش بررسی: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و به صورت توصیفی-تحلیلی به واکاوی مدل های اصلی این حوزه در جهت بازشناسی رویکردهای کلیدی مرتبط با مفهوم تجربه در زیبایی شناسی پرداخته است، تا سازوکارهای زیربنایی آن ها را شناسایی کند. بحث و نتایج: می توان سه مولفه اصلی را به عنوان ابعاد ساختاری ادراک زیبایی شناسی از طریق تجربه محیط معرفی کرد:۱- آگاهی کنشی پیوسته از طریق تعامل و توجه محیطی؛ ۲- آگاهی حسی-حرکتی بواسطه انگیختگی و هیجان و ۳- آگاهی کالبدی فعال از طریق مشارکت و رفتار محیطی.

Keywords:

روانشناسی محیطی , زیبایی شناسی , تجربه تجسم یافته , ادراک تجسم یافته