ترکیب پارامترهای مغناطیسی: راهی موثر در تشخیص منابع آلودگی خاک (مطالعه موردی: خاک های اطراف شهر زنجان)

مطالعه حاضر با هدف ارزیابی آلودگی خاک­های اطراف زنجان با استفاده از تکنیک پذیرفتاری مغناطیسی می­باشد. برای این منظور از منطقه­ای به وسعت ۲۰۰۰ کیلومتر تعداد ۲۴۱ نمونه به صورت شبکه­بندی انتخاب گردید. در نمونه­های خاک پذیرفتاری مغناطیسی با استفاده از دستگاه بارتینگتون مدل MS۲ قرائت گردید. برای تعیین ارتباط بین فلزات سنگین، خصوصیات فیزیکوشیمیایی و پارامترهای مغناطیسی تجزیه به مولفه­های اصلی (PCA) و آنالیز خوشه­ای (CA) صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که میانگین پذیرفتاری مغناطیسی (χlf) در کاربری کشت دیم، کشت آبی، باغ، مرتع و شهری به ترتیب ۰/۳۱۴، ۴/۲۶۵، ۵/۳۲۱، ۶/۴۵۵ و ۲/۵۱۹ (۱۰-۸m۳kg-۱) بدست آمد. میانگین پذیرفتاری مغناطیسی وابسته به فرکانس (χfd) در کاربری­های اراضی فوق بهترتیب ۵/۱، ۰/۲، ۸/۱، ۲/۱ و ۱/۱ درصد مشاهده شد. در تجزیه به مولفه­های اصلی (PCA) پنج مولفه اول شناسایی شده، که مولفه­های اول تا پنجم به ترتیب ۵/۲۰، ۱/۱۸، ۲/۱۶، ۶۵/۹ و ۵۰/۸ درصد از کل واریانس را توجیه می­کردند. در آنالیز خوشه­ای دو فاکتور شناسایی شد: فاکتور اول شامل پذیرفتاری مغناطیسی، شن، ماده آلی، EC، کادمیم، مس، روی و سرب، فاکتور دوم شامل پذیرفتاری مغناطیسی وابسته به فرکانس، آهک، pH، CEC، سیلت، رس، کروم، نیکل، کبالت و منگنز قرار گرفتند. گروه اول جزء پارامترهایی هستند که بیشتر تحت تاثیر فعالیت­های انسانی قرار می­گیرند و گروه دوم، بیشتر متاثر از ماده مادری می­باشند. نتایج حاصل از توزیع مکانی پذیرفتاری مغناطیسی کاملا منطبق بر نتایج آماری پذیرفتاری مغناطیسی در کاربری­های اراضی مختلف می­باشد. بیشترین مقادیر پذیرفتاری مغناطیسی در نمونه سنگ­های آذرینی (بازالت، پورفیریت، گرانیت) مشاهده شد.

Keywords:

خاک , پارامترهای مغناطیسی , آلودگی های انسانی , فلزات سنگین