بررسی عناصر اربعه در شعر اخوان ثالث

عناصر چهارگانه طبیعی (آب، آتش ، خاک، باد)، ریشه در تمدن، تاریخ و اندیشه های اساطیری و افسانه های مردم باستان دارند و در نزد شاعران معاصر نیز معتبر بوده و هستند؛ عنصر آب به عنوان یکی از عناصر اربعه و جلوههای دیگر آن مانند: رود، دریا، چشمه ، ابر، باران... از جمله موضوعات و دستمایه هایی است که شاعران و نویسندگان ادب فارسی از جمله ، اخوان ثالث به آن توجه داشته و از آن متاثر گشته اند و در اشعار خود به صورت عناصر خیال متعدد در قالب استعاره، تشبیه ، کنایه و مجاز آن را نشان داده است . آتش نیز از جمله عناصری است که همواره ذهن بشر را به خود مشغول کرده است . آتش انسان را گاهی »می سازد« و گاهی »می سوزاند« و همین ویژگی دست مایه آثار منظوم شاعران ایرانی و غیرایرانی شده است . آتش در شعر اخوان نیز در قالب های تلمیح ، تمثیل ، استعاره، نماد، مجاز و غیره حضور یافته است . خاک به عنوان بستر و محل آفرینش آدمی و باد هم به عنوان عنصر نامرئی که در دل خود راز و رموز نهفته داشته همواره بازتاب متفاوتی در شعر و ادب پارسی داشته است .. عناصر اربعه جایگاهی اسطورهای نیز در شعر اخوان ثالث دارد. از آنجا که اخوان ثالث شاعری ساختارشکن و نوگرا نیز بوده است ، در آثارش گاهی یک کارکردی متضاد و متفاوت با همان مفهوم از آن عنصری خاص در شعری دیگر یا یک شعر واحد داشته و در جایگاهی بسیار متفاوت به کار گرفته شده است . گفتنی است در اشعار اخوان دو عنصر آب و آتش از بسامد بالاتری نسبت به دو عنصر دیگر یعنی باد و خاک برخوردار بوده اند. وجه شباهت این عناصر در اشعار اخوان، کارکردهای سیاسی آنهاست که وی از هر چهار عنصر در راستای بیان نگرش سیاسی و توصیف وضع بد اجتماعی دوران خویش از آنها بهره جسته و به نحوی استفاده نمادین کرده است .

Keywords:

آب , آتش , خاک , باد , شعر , اخوان ثالث