ترس از کووید- ۱۹ در سالمندان مبتلا به سرطان تازه تشخیص داده شده در مراکز آموزشی درمانی منتخب دانشگاه علوم پزشکی البرز در سال ۱۴۰۰: یک مطالعه طولی

زمینه و هدف: با شیوع کووید-۱۹، موجی از ترس و نگرانی در جامعه بوجود آمد. سالمندان نیز به عنوان یک گروه آسیب پذیر از این ترس و نگرانی مستثنی نبودند. این وضعیت می تواند بر سلامتی سالمندان نیز تاثیر بگذارد. ضمن اینکه دوره سالمندی با عوامل تهدید کننده زندگی از جمله بیماری سرطان، بویژه در مراحل اولیه تشخیص سرطان همراه است که می تواند تنش و عوارض روانشناختی را دو چندان کند. بنابراین، مداخلات بهداشتی و حمایت های مبتنی بر شواهد علمی، مستلزم ارزیابی و پایش اختلالات روان شناختی مرتبط با کووید-۱۹ به مرور زمان بوده است. پژوهش حاضر با هدف تعیین ترس از کووید ۱۹ در سالمندان مبتلا به سرطان تازه تشخیص داده شده در مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی استان البرز در سال ۱۴۰۰، بصورت یک مطالعه طولی طراحی و انجام شد. روش اجرا: این تحقیق یک مطالعه طولی بود. حجم نمونه ۱۷۴ نفر براورد شد. جامعه پژوهش شامل تمام سالمندان مبتلا به  انواع سرطان مراجعه کننده سرپایی و بستری در مراکز آموزشی درمانی منتخب دانشگاه علوم پزشکی البرز بوده است. نمونه های پژوهش از همین جامعه پژوهش که شرایط لازم جهت ورود به مطالعه را کسب نموده بودند را شامل میشد. نمونه گیری به صورت مستمر از بین سالمندان مبتلا به سرطان بستری و مراجعه کننده در بخش های شیمی درمانی و انکولوژی مراکز آموزشی درمانی منتخب دانشگاه علوم پزشکی البرز(مرکز آموزشی درمانی شهید رجایی، مرکز آموزشی و درمانی امام علی(ع) یا با هنر قبلی و بیمارستان کوثر) که دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند، انجام شد. معیارهای ورود به پژوهش شامل سن ۶۰ سال به بالا، سالمندان مبتلا به هر نوع سرطان طبق تشخیص پزشک در پرونده پزشکی که بتازگی تشخیص داده شده باشند، فاقد اختلال شناختی (کسب نمره ۷ از۱۰ تست AMT)، نداشتن بیماری روانی و عدم مصرف دارو روانگردان طبق گزارش مراقبین خانوادگی و یا درج در پرونده پزشکی و توان برقراری ارتباط بود. با توجه به شرایط پاندمی کووید- ۱۹ و عدم بستری بیماران و انجام مراقبت به صورت سرپایی و در نتیجه عدم دسترسی حضوری به سالمندان مبتلا به سرطان، وجود محدودیت ها و کاهش رفت آمد سالمندان، پرسشنامه ها در هر سه مقطع بصورت تلفنی تکمیل شد. پس از مراجعه به مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی البرز و بررسی پرونده های پزشکی بیماران و انتخاب نمونه های پژوهش، با مشارکت کنندگان در تحقیق تماس گرفته شد. جهت جمع آوری داده ها، از اطلاعات جمعیت شناختی، آزمون کوتاه شناختی(AMT) و پرسشنامه ترس از کووید- ۱۹ هفت آیتمی استفاده شد. این پژوهش بصورت طولی بوده و پرسشنامه ها در سه مقطع زمانی در بدو تشخیص و درمان سرطان، یک ماه بعد و دو ماه بعد تکمیل گردید. دوره زمانی تکمیل پرسشنامه ها حدود ۳ تا ۴ ماه، از اول مرداد ۱۴۰۰ تا  آخر آبان ماه ۱۴۰۰، به طول انجامید. بعد از جمع آوری پرسشنامه ها و کد گذاری، نمره های مربوط به پرسشنامه در مقاطع زمانی مختلف برآورد گردید و با استفاده از نرم افزار SPSS  ویرایش ۲۲ محاسبه و مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت. یافته ها: میانگین سنی سالمندان مورد پژوهش ۵/۸۶ ±۶۶/۸۵ سال بود و ۵۴/۱ درصد آنها زن و ۴۵/۹ درصد مرد بودند. تحصیلات زیردیپلم با ۶۷/۵ درصد بیشترین فراوانی را داشت. ۷۷/۷ درصد از سالمندان مورد پژوهش متاهل، ۴۲/۹ درصد خانه دار، ۴۰/۱ درصد بازنشسته، ۵۲/۲ درصد اعلام کرده بودند با همسر خود زندگی می کنند و بیشتر آنها ( %۷۱/۳) درآمد خود را ناکافی دانستند. سرطان پستان با ۳۲/۵ درصد و بعد از آن سرطان روده با ۱۹/۷ درصد بیشترین نوع سرطان تشخیص داده شده در بین سالمندان مورد پژوهش بوده است. ترس از کووید-۱۹ در سالمندان مبتلا به سرطان در بدو تشخیص در سطح متوسط با میانگین نمره۴/۷۴ ±۱۷/۶۹ بود. نمره ترس از کووید-۱۹ در مرحله دوم (یک ماه بعد) ۴/۰۹  ±۱۴/۲۶ و در مرحله سوم (دو ماه بعد از تشخیص) ۴/۱۳± ۱۱/۸۱ بدست آمد. نتیجه آنالیز واریانس با اندازه های تکراری نشان دهنده آن بود که ترس از کووید-۱۹ دو ماه بعد از تشخیص بیماری به طور معنی داری کمتر از یک ماه بعد(۰/۰۰۱۰۰۱/۰p<) و همچنین بدو تشخیص(۰/۰۰۱p<) بود. میانگین نمره ترس از کووید-۱۹ کسب شده در یک ماه بعد نیز به طور معنی داری کمتر از بدو تشخیص (۰/۰۰۱p<) بود. ترس از کووید- ۱۹ در بدو تشخیص با وضعیت تاهل (۰/۰۴۹p=)، بیماری زمینه ای (۰/۰۱۴p=) و درجه درک سالمند از سلامتی خود (۰/۰۰۴p=) ارتباط معنی دار آماری داشته است. ترس از کووید در سالمندان مطلقه یا همسر فوت شده(تنها) و همچنین سالمندانی که دارای بیماری زمینه ای بودند، بالاتر از سایرین بود. ترس از کووید- ۱۹ با درک سالمند از سلامتی همبستگی معنی دار آماری منفی داشتند. به عبارتی با افزایش درک سالمند از سلامتی خود، ترس از کووید-۱۹ کاهش می یابد. بحث و نتیجه گیری: در این مطالعه ترس از کووید- ۱۹ در سالمندان مبتلا به سرطان تازه تشخیص داده شده در بدو تشخیص در سطح متوسط مشاهده شد، لیکن یک ماه بعد و دو ماه بعد از تشخیص اولیه یک روند  نزولی و کاهشی در ترس از کووید در سالمندان مورد مطالعه مشاهده گردید. ترس از کووید-۱۹ با متغیرهایی مانند وضعیت تاهل، بیماری زمینه ای و درک از سلامتی ارتباط معنی دار آماری داشت. هر گونه تنش و استرس و نگرانی روانی بمانند ترس از کووید-۱۹ احتمالا می تواند روند درمان و جلسات شیمی درمانی در سالمندان مبتلا به سرطان را مخدوش سازد. سیاست ها و برنامه ریزی های بهداشتی-درمانی می بایست مقابله با ترس از بیماری های همه گیر را مد نظر قرار دهند تا به ارتقا سطح سلامت روان افراد کمک کنند. نتایج این مطالعه به میزان قابل توجهی می تواند در شناخت وضعیت روانشناختی و نیاز های سالمندان مبتلا به سرطان بویژه سالمندان تنها، درگیر چند بیماری مزمن و درک سلامتی پایین از وضعیت خود هستند به مرور زمان اثر گذار باشد. لذا پیشنهاد می شود که ضمن تحقیقات وسیعتر،  برنامه ریزی مداخلات مرتبط با جلسات مشاوره جهت ارتقاء سلامت روان، سالمندان مبتلا به سرطان عمدتا در همان زمان بدو تشخیص بیماری که ترس و نگرانی بیش از هر زمان دیگر است انجام شده و به مورد اجرا گذارده شود. از نتایج این پژوهش میتوان جهت برنامه ریزی جلسات مشاوره در هنگام مواجهه بیماران با سرطان استفاده نمود.

Keywords:

Elderly , Cancer , Covid-۱۹ , Fear of Covid-۱۹ , سالمند , سرطان , کووید- ۱۹ , ترس از کووید- ۱۹