معرفت در اندیشه عرفانی شیخ نجم الدین کبری

نجم الدین کبری ( د ۶۱۸ ق ) ، یکی از شخصیت های اثر گذار و نو اندیش در حوزه عرفان نظری است که تاملات او در حوزه های انسان شناسی ، فلسفه ذهن و به خصوص معرفت ، در تاریخ تصوف و تاریخ معرفت شناسی اسلامی حائز اهمیت است . او در بحث پیرامون \" خواطر \" ، گونه های مختلف خواطر نورانی و ظلمانی را مورد بحث قرار داده و آنگاه به گونه ای برتر از خواطر ، یعنی الهام الهی پرداخته و تصویری کامل از نظریه یادآوری را ارئه داده است . نزد او ، انسان برای زندگی خاکی خود به حواس و عقل نیازمند است ، اما برای دست یافتن به معرفتی در باره حقایق جهان ، در حالت کوری است ، مگر آنکه با مجاهده پرده از پیش او بر افتد نجم الدین ، عقل را به عنوان نعمتی الهی برای دستیابی به معرفت مورد ستایش قرار داده ، اما از فریفته شدن آن به ادراکات حسی و دانایی های دنیوی نگران بوده است . او به حقیقتی عظیم در عالم نورانی به  عنوان \" عقل کبیر \" باور دارد که تنها ابزار در یافتن آن ، همان عقل فردی متعلق به انسان ، یا \" عقل صغیر \" است . به باور او هیچ گوهری جز جنس خود را نتواند دید . در راستای برون آمدن از کوری ، نجم الدین مبحث \" غیبت \" را گشوده است ، حالتی برخاسته از تصفیه وجود که سالک را قادر می سازد تا برخی از حقایق پنهان عالم را مشاهده کند . او به سه مرتبه از غیبت اشاره کرده است که مرتبه نازل آن که برای عموم مردم دست یافتنی است و والا ترین مرتبه اش ، شهادت حقیقی است که برای برترین انسان هاست .      نجم الدین با سخن از \" ذوق \" ، به مثابه گونه ای از حس غیبی که قدرت تمیز حقایق را به انسان می دهد ، ذوق را در تقابل با مشاهده قرار داده و مباحثه معرفتی خود را بسط داده است ؛ وی در این تقابل برآن است تا در برابر وضوح حاصل از مشاهده ، معرفت حاصل از ذوق را معرفتی حقیقی و شایسته اعتبار ، اما با گونه ای از ابهام و عدم وضوح بر شمارد . نزد او سبب مشاهده گشوده شدن بصیرت به کنار رفتن پوشش ها از پیش روی ، و سبب ذوق تبدیل وجود و  \" ارواح \"  است .

معرفت در اندیشه عرفانی شیخ نجم الدین کبری Keywords:

نظزیه معرفت , تصوف , عرفان سوداگرانه , یادآوری , غیبت , ذوق