ویژگی های معماری دولتی در دوره پهلوی اول

در واپسین سالهای حکومت قاجار و آغاز سلطنت پهلوی ( کودتای سال ۱۲۹۹ شمسی ) تحولات اساسی در معماری ایران رخ داد، این دوره در نگرش به باستانگرایی خود، بازگشت به سبک معماری دوران هخامنشی و ساسانی توجه داشت. در دوره پهلوی اول رویکردهای معماری در بخش دولتی بر تداوم شیوه معماری باستانی، مبتنی بر سبک معماری پیش از مدرن و مدرن اولیه معماری مطابق با شیوه نئوکلاسیک و معماری قرن نوزدهم اروپا تحت تاثیر عوامل مختلفی شکل گرفت، این سبک معماری عمدتا برای ابنیه های دولتی و یا بناهای عمومی نوعی شیوه ملی و مظهری از تاریخ باستان بود، در دستور کار قرار گرفت. در این دو دهه ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ هجری شمسی (۱۹۴۱-۱۹۲۱ میلادی)، معماری ایران تحت تاتیر مستقیم تغییرات و تحولات معماری در اروپا، جهت های کاملا تازه ای به خود گرفت. در این دوره تعداد محدودی از معماران و مهندسان ایرانی که در اروپا و به خصوص اتریش و آلمان درس خوانده بودند، معماری مدرن اولیه و معماری دوره پس از جنگ اروپا را در ایران اشاعه دادند. در دوره پهلوی اول مراکز اداری جدیدی مانند ساختمان های شهربانی، شهرداری، پست و تلگراف، تبت اسناد و تبت احوال، دارایی و دادگستری و نظایر آن در تهران ساخته شدند، که علت وجودی آن ها تغییر و گسترش ساختارهای نوین اجتماعی بود. در این دوره، با سبک ها و گرایشات معماری مختلفی روبرو هستیم، که عبارتند از: ۱. معماری مدرن اروپایی و اکسپرسیونیستی آلمان قبل از دهه ۱۹۳۰ میلادی که به تدریج عمومیت و مقبولیت بیشتری یافت. مانند ساختمان ایستگاه های راه آهن، هتل ها و فروشگاه ها، دانشگاه تهران، کاخ های سلطنتی. ۲. معماری نئوکلاسیک ایران با استفاده مستقیم از عناصر معماری و تزئینی دوره هخامنشی و ساسانی مانند ساختمان های بانک ملی خیابان فردوسی، شهربانی و موزه ایران باستان. ۳. معماری کلاسیک اروپا با استفاده مستقیم از عناصر معماری و تزئینی اروپایی مانند ساختمان سابق تلگراف خانه در میدان توپخانه تهران. ۴. معماری التقاطی با به کارگیری و اختلاط عناصر کلاسیک اروپایی و مصالح و تزئینات ایرانی مانند ساختمان های اطراف میدان حسن آباد در تهران. ۵. معماری شبه مستعمراتی با بهره گیری از مصالح و رنگ و طعم محلی، مثل کارخانه هایی که عمدتا آلمانیها در ایران ساختند. ۶. ادامه سبک معماری قاجاری و با تمایل بیشتر به برونگرایی.