تحلیل تصویری آیات تقابلی انفاق (مطالعه موردی آیات ۲۶۱-۲۷۴سوره بقره)

بیان تصویری در انتقال مفاهیم قرآنی نقش بسیار موثری دارد. تصاویر هنری در آیات قرآن ابزاری برای انتقال معانی مورد نظر به ذهن مخاطب است. بررسی و دقت در تصویرگری­هنری قرآن و بیان کارکردهای این تصاویر راز اعجاز نظام­بیانی و فکری بافت قرآن را روشن­تر می­کند و از نتایج ثمربخش آن تحریک عقل و عواطف انسانی در درک و فهم بیشتر آیات ­الهی است. سید­قطب و دیگر ادیبان معاصر فراتر از دانشمندان قدیم رفته و اصطلاح "تصویر"­را جایگزین اصطلاحات پیچیده­ی بلاغی کرده و مهمترین عناصر آن را برشمرده­اند. در این راستا این پژوهش بر آن شد که با توجه به آرای سید­قطب، محمدداود و حسین جمعه به برخی از مهمترین عناصر تصویرپردازی، هماهنگی­هنری و خیال­پردازی­حسی در تحلیل تصویرهای تقابلی در آیات انفاق (۲۶۱-۲۷۴) سوره­ی البقره بپردازد؛ زیرا این­گونه تقابل­ها در تصاویر قرآن و به­خصوص در بافت­های همجوار، به­وضوح بیشتر مفاهیم بلند قرآنی و القای سهل­تر معانی به ذهن مخاطب می­انجامد. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به این نتایج دست یافته­است که بعضی از اسلوب­های هنری خیال، همچون تجسیم و تشخیص در توصیف انفاق کافران و مومنان، مشابه هستند؛ اما برخی مانند کنایه، بیشتر برای هشدار و تهدید کافران به­کار رفته­است و تقابل­تضادی یکی از مهم­ترین و پر­بسامد­ترین روابط معنایی در این آیات است. افعال­حرکتی بیشتر از نوع انتقالی است و به­کارگیری آن همراه دیگر اسالیب نقش آن را در پویایی تصاویر پررنگ­تر کرده و در توصیف انفاق کافران بیشتر استفاده شده­است.

Keywords:

قرآن , تصویرهنری , تقابل , انفاق