تاثیر آبیاری قطره ای نواری (تیپ) بر میزان عملکرد و بهره وری آب محصول گندم و شوری خاک در شرایط زارعین (مطالعه موردی: استان همدان)

محدودیت منابع آب و خشکسالی های اخیر لزوم استفاده مناسب و بهینه از منابع آب را چند برابر نموده است. آبیاری قطره ای یکی از روش های نوین آبیاری است که با هدف استفاده بهینه از آب و افزایش بهره وری آب در خیلی از محصولات کشاورزی از جمله گندم استفاده می شود. این پژوهش به منظور بررسی سامانه های آبیاری قطره ای نواری اجرا شده در سطح مزارع گندم استان همدان و مقایسه آن با سایر سامانه های رایج در منطقه طی سال های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ انجام شد. در این پژوهش ابتدا مزارعی با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و مورد ارزیابی قرار گرفتند. پارامترهای مورد اندازه گیری شامل میزان آب آبیاری، عملکرد محصول، بهره وری آب، شوری آب آبیاری و تغییرات شوری خاک بود. میزان حجم آب آبیاری در مزارع دارای سامانه آبیاری قطره ای از ۲۷۱۶ تا ۵۷۶۰ مترمکعب در هکتار متغیر و بطور میانگین ۴۱۵۳ متر مکعب در هکتار به دست آمد. میانگین حجم آب آبیاری در مزارع دارای سامانه آبیاری بارانی و سطحی به ترتیب ۴۰۹۰ و ۵۹۱۸ مترمکعب در هکتار بود. بیشترین میزان متوسط عملکرد مربوط به سامانه آبیاری قطره ای، به میزان ۵۵۸۱ کیلوگرم بر هکتار و بعد از آن دو سامانه آبیاری بارانی و سطحی با ۴۳۸۱ و ۳۰۰۰ کیلوگرم در هکتار بود. بالاترین میانگین بهره وری آب (آب آبیاری+ بارندگی موثر+ آب آبشویی) مربوط به سامانه آبیاری قطره ای (۸۸/۰ کیلوگرم بر متر مکعب) و در دو سامانه بارانی و سطحی به ترتیب برابر ۸/۰ و ۳۹/۰ کیلوگرم بر متر مکعب برآورد شد. کاربرد آبیاری قطره ای نسبت به دو سامانه آبیاری بارانی و سطحی علاوه بر افزایش عملکرد، باعث افزایش ۱۰ و ۶/۱۲۵ درصدی بهره وری آب گردید. نتایج نشان داد که میزان شوری خاک در سامانه آبیاری قطره ای در اواخر فصل رشد نسبت به اوایل بهار افزایش یافته است، بنابراین بایستی میزان آب آبشویی مورد نیاز به میزان آب کاربردی (آب آبیاری+ بارندگی موثر) در سامانه مذکور اضافه شود.

Keywords:

آب کاربردی , بهره وری آب , سامانه آبیاری