واسنجی روابط بارش- جریان رودخانه برای ارزیابی و امکان پیش بینی خشکسالی آب شناختی در حوضه آبریز کویر لوت (ایران)

خشکسالی آب شناختی با اثرات دوره های کمبود بارش(شامل باران، برف و غیره) بر منابع آب های سطحی و زیرسطحی(جریان رودخانه، تراز دریاچه و مخازن آب و آب زیرزمینی) در ارتباط می باشد. فراوانی و شدت خشکسالی آب شناختی اغلب در مقیاس حوضه رودخانه و آبخیز تعریف می گردد. شاخص ها و روش های گوناگونی برای توصیف خشکسالی آب شناختی معرفی شده اند. در این بررسی، یک روش شناسی برای توصیف شدت خشکسالی های آب شناختی استفاده شده است و شاخص خشکسالی جریان رودخانه نامیده می شود. ارزیابی امکان پیش بینی خشکسالی آب شناختی به دو شیوه انجام گرفته است. روش نخست برپایه فرض فراهم بودن داده های واقعی از جریان رودخانه و روش دیگر برپایه فرض فراهم نبودن داده های واقعی از جریان رودخانه و با امکان بهره گیری از متغیر هواشناختی (بارش) می باشد. در روش شناسی نخست از زنجیره مارکوف و در روش شناسی دیگر از توسعه یک تابع خطی از متغیر خشکسالی هواشناسی برای پیش بینی متغیر خشکسالی آب شناختی  استفاده شده است. روش شناسی اخیر که بخش اساسی پژوهش را تشکیل می دهد بوسیله کالیبراسیون روابط بارش- جریان رودخانه در شاخص های خشکسالی هواشناسی(متغیر مستقل) و شاخص خشکسالی جریان رودخانه(متغیر وابسته) در یک معادله رگرسیون می باشد. این روش شناسی با استفاده از داده های قابل اعتماد رودخانه های دائمی نساء و فاشکوه(تلنگو) در حوضه آبریز  کویر لوت (ایران) اعتبار سنجی گردیده است. نتایج بیانگر آنست که کالیبراسیون روابط بارش-جریان رودخانه به خوبی امکان پیش بینی خشکسالی آب شناختی را در موارد عدم موجودیت داده های جریان رودخانه فراهم می سازد. یک واقعیت مهم در این حوضه آبریز آنست که پیش بینی خشکسالی برای تمام دوره مرطوب (اکتبر تا مارس) بسیار موفق است و کمبود بارش می تواند به خوبی خشکسالی هیدرولوژیکی را مورد پیش بینی قرار دهد. علاوه بر آن، به دلیل کمبود انبارش و ماندگاری برف در حوضه آبریز مورد مطالعه که کسری بارش در دوره خشک را جبران و بر فعالیت های هیدرولوژیکی موثر است، پیش بینی حالت های خشکسالی برای سایر دوره ها نیز  با روش شناسی زنجیره مارکوف موفق است.

Keywords:

خشکسالی آب شناختی , شاخص جریان رودخانه , پیش بینی خشکسالی , زنجیره مارکوف , حوضه آبریز کویر لوت , ایران