بررسی تحولات اقتصادی- اجتماعی مدار نامولد سرمایه داری در ایران و تاثیر آن بر اسکان غیررسمی در استان تهران

اقتصاد شهری در کلانشهر های کشور بویژه تهران، بعلت فقدان یک مکانیسم پویا برای تداوم جریان سرمایه، در چند سال اخیر وابسته به رانت زمین، مسکن و فرصت­های نابرابر درآمد گردیده است. این روند در دهه ­ی اخیر با توجه به افزایش نقدینگی و تقویت سرمایه­ داری سوداگر، افزایش یافته است. اگر از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۷۰ ه.ش تهران بیشتر یک قطب صنعتی- خدماتی شناخته می­ شد، در چند سال اخیر روندهای اقتصادی نقشی را القا کرده که تهران را بیشتر به یک قطب ناکارمد تجاری- سوداگری تبدیل نموده است. اگرچه در کوتاه مدت انباشت سرمایه در مقیاسی بی­ سابقه چشمگیر  شده، لیکن افزایش درآمد های کاذب و انتظاری، معضلات فراوانی از جمله بحران مسکن، تورم، بیکاری و حاشیه نشینی را شدت بخشیده است. هدف از تحقیق حاضر، تحلیل تحولات نظام سرمایه ­داری ایران در دو دهه­ ی گذشته و بازتاب آن در فضا و برخی از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن در استان تهران است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی می ­باشد، که دارای روندی، توصیفی- تحلیلی می ­باشد. یافته­ ها بیانگر آن است که: یکی از حوزه­ های تاثیر روابط سرمایه ­داری ایران، در بیرون از مرزهای رسمی کلانشهرها یعنی در  فضاهای پیرامونی تحقق می ­یابد، فضاهایی که بعد مشروط نامعادلات اقتصادی و روابط قدرت هستند. بررسی تحولات جمعیتی فضاهای مذکور نشان می­ دهد که جمعیت منطقه شهری تهران بر خلاف تصور رایج، در حال رشد می ­باشد که این رشد بخوبی در افزایش جمعیت روستایی بصورت اسکان غیررسمی قابل مشاهده است. بنظر می­ رسد چنانچه استان تهران بعنوان قطب رشد مهم کشور، نتواند سیاست ­ها و مکانیزم ­های مناسب جهت انباشت سرمایه را تدوین کند، در آینده­ ای نه چندان دور علاوه بر روند مهاجرت به استان؛ معضلات بسیاری از طرف فضای دورنی قطب رشد، ماهیت آن را تهدید نماید و ساختار فضایی استان تهران بخوبی این موضوع را در قالب شکل­ گیری سکونتگاه­ های خود انگیخته فراوان در حاشیه جنوبی تهران نشان می ­دهد.

Keywords:

اقتصاد رانتی , ساختار فضایی , سکونتگاه های خودانگیخته , استان تهران