واکاوی شکل گیری و کنش جمعی جمعیت فدائیان اسلام علیه رژیم پهلوی دوم بر اساس مدل تلفیقی اسپریگنز – تیلی

جمعیت فدائیان اسلام به رهبری نواب صفوی، اصلی ترین تشکل اسلامی مخالف سلطنت پهلوی دوم با مشی مبارزه سیاسی- مسلحانه بود. در این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال هستیم که از منظر چارچوب تحلیلی اسپریگنز و تیلی، جمعیت فدائیان اسلام چگونه شکل گرفت و کنش جمعی آنان چگونه صورت بندی شد. نواب صفوی همراه با یاران هم فکرش با مشاهده بحران های اشغالگری قدرت های جهانی شوروی و انگلستان، تکرار استبداد پهلوی اول در قامت سلطنت محمدرضا پهلوی و موج جدی ضد دین از سوی احمد کسروی، فرقه ضاله بهائیت و جریان های مارکسیستی نسبت به جایگاه اسلام در نظام سیاسی ایران احساس خطر کردند. نواب صفوی و یارانش، راه حل برای بحران پیش رو را در تشکیل جمعیت سیاسی پیشرو و انقلابی دیدند. چنین راهکاری نیازمند فرآیند بسیج گری یا کنش جمعی هدفمند مبتنی بر چالش گری رژیم پهلوی بود. به همین منظور متناسب با متغیرهای درون گروهی چارچوب مفهومی بسیج منابع چالز تیلی منجر به برآیند کسب «منابع هنجاری» با «بسیج تهاجمی» در قالب شکل دهی به جمعیت فدائیان اسلام با راهبرد سرنگونی رژیم پهلوی برآمدند و پس از آن با «سرکوب» تمام عیار، کنش جمعی آنان برای برپایی حکومت اسلامی از سوی رژیم پهلوی مواجه شدند.

Keywords:

فدائیان اسلام , محمدرضا پهلوی , حکومت اسلامی , نواب صفوی , اسپریگنز , تیلی