جریان های صوفیانه در فارس پیش از ظهور ابن خفیف

جست­وجو در باب پیدایش و تکوین جریان عرفان و تصوف در نقاط مختلف ایران، یکی از مهم­ترین موضاعاتی است که کمتر مورد توجه واقع شده است. با تقسیم جریان تصوف به دو مکتب عراق و خراسان و پرداختن به صوفیان و دیدگاه­های صوفیانه­ی این مناطق، دیگر نگرش­های صوفیانه در اقصی نقاط ایران در سایه قرار گرفتند و کمتر به آنها پرداخته شد. یکی از مناطقی که مورد کم­توجهی قرارگرفت و آن چنان که شایسته بود تحلیل و بررسی نشد، فارس و شیراز بود. به نظر می­رسد حضور بیش از هشتاد شیخ از مشایخ تصوف در فارس و شیراز پیش از ظهور ابن خفیف و رشد و گسترش چشم­گیر عرفان و تصوف در این منطقه، ضرورت بررسی و جست­وجو در باب آغاز و تکوین جریان عرفان و تصوف در این خطه را آشکار می­کند.  در پژوهش حاضر، نام و نشان چهل و سه تن از مشایخ فارس و شیراز که مربوط به پیش از ظهور ابن خفیف هستند یا هم عصر او محسوب می­شوند، استخراج شد و جهان بینی عرفانی آنان تا حد امکان بر مبنای اطلاعات اندک باقی مانده تحلیل گردید. باری از تحلیل و تبیین نگرش عرفانی این چهل و سه تن مشخص گردید که در این دوره چهار جریان اصلی اعلام حضور می­کنند: نخست جریان زهدورزی و گوشه نشینی (نمودی از شکل اولیه ی تصوف)؛ دوم جریان صوفیان متمایل به مکتب عرفان عراق؛ سوم جریان صوفیان متمایل به مکتب عرفان خراسان و چهارم جریان پیش­آهنگان مکتب عرفان شیراز. تحلیل ارقام به دست آمده نشان می­دهد در فارس غلبه­ی فکری_عرفانی با مشایخ پیش­آهنگ مکتب شیراز بوده و دیگر جریان­ها نقشی کم­رنگتر ایفا می­کنند.

Keywords:

mysticism , Fars , asceticism , Iraqi school of mysticism , Khorasan school of mysticism , creators of the Shiraz school of mysticism. , تصوف , فارس , زهدورزی , تصوف عراق , تصوف خراسان , پیش آهنگان مکتب عرفان شیراز.