ارزیابی ساختار ژنتیکی عملکرد و اجزای آن در کنجد با استفاده از تجزیه عددی و گرافیکی هیمن

به منظور بررسی ساختار ژنتیکی صفات مختلف کنجد، ۷ ژنوتیپ شامل اردستان، سیرجان، فارس، سبزوار، جیرفت، اولتان و TS-۳ در قالب طرح دای آلل یک طرفه ۷ × ۷ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند طی سال های ۹۷-۱۳۹۴ مورد مطالعه قرار گرفت. صفات ارتفاع بوته، ارتفاع تا اولین کپسول، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ، طول برگ، روز تا ۵۰ درصد گلدهی، روز تا ۹۰ درصد گلدهی، روز تا رسیدن فیزیولوژیک، تعداد کپسول در بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در کپسول، وزن کپسول، طول و عرض کپسول، میزان کلروفیل a، b و کل، درصد روغن و پروتئین اندازه گیری شد. تجزیه واریانس هیمن نشان داد که اجزای a، b و b۳ در تمامی صفات و اجزای b۱ و b۲ در اکثر صفات معنی دار بودند. پارامترهای D، H۱ و H۲ در اکثر صفات معنی دار و پارامترهای F، h۲ و E در اکثر صفات معنی دار نشدند. متوسط درجه غالبیت (√H۱/D) بیانگر غالبیت ناقص و فوق غالبیت در صفات مورد مطالعه بود. پارامتر H۲/(۴H۱) در کلیه صفات به استثنای روز تا ۵۰ درصد گلدهی کمتر از ۰.۲۵ بود ؛ بنابراین در کلیه صفات به استثنای صفت فوق، ژن های افزاینده و کاهنده توزیع متقارنی در بین والدین نداشتند. پارامتر (√(۴DH۱)+F)/√(۴DH۱)-F نشان از توزیع متقارن و نامتقارن در صفات مورد مطالعه داشت. در اکثر صفات یک بلوک ژنی غالب کنترل کننده صفات وجود داشت. وراثتپذیری عمومی بین ۰.۹۹-۰.۴۷ و وراثت پذیری خصوصی بین ۰.۹۸-۰.۱۷ متغیر بود. به طور کل تمامی صفات توسط ژن های با اثرات افزایشی و غالبیت کنترل می شدند ؛ بنابراین امکان گزینش و تولید دورگ در کنجد وجود دارد. با توجه به آن که ژنوتیپ های فارس، اولتان و TS-۳ بیشترین آلل های غالب را داشتند، استفاده از این سه ژنوتیپ در مطالعات آتی توصیه می گردد.

Keywords:

Additive effects , Dominance effects , Heritability , Ratio of Genes , Wr-Vr Regression , اثرات افزایشی , اثرات غالبیت , رگرسیون Wr-Vr , نسبت ژن ها , وراثت پذیری