مطالعه و معرفی نقش برجسته ای نویافته از دوره اشکانی در ارتفاعات دشت گرگان(هیرکان-ورکانه) با تاکید بر ارزیابی جایگاه اثر در بستر توالی فرهنگی منطقه

بااستناد به منابع، هیرکانی باستان جزو سرزمین اولیه حکومت پارت و یکی از اولین متصرفات آنها بشمار می رود. بدلیل انتقال مراکز قدرت حکومت پارتیان به مناطق غربی، مولفه های فرهنگی این دوره در منطقه شمال شرق ایران کمتر شناخته شده است. در تابستان ۱۳۹۱ه.ش نقش برجسته ای در روستای زیارت، شناسایی شد که در حال حاضر تنها نویافته منطقه هیرکانی و شمال شرق ایران محسوب می شود. بدلیل فقدان کتیبه و اثری مشابه در منطقه شمال شرق ایران جهت مطالعه تطبیقی، اصلی ترین پرسش های پژوهش شامل تاریخ ایجاد نقش برجسته؟ و ارزیابی جایگاه اثر در بستر توالی فرهنگی منطقه؟ است. در این پژوهش، علاوه برمعرفی اثر، تلاش می شود با مطالعه سبک هنری اثر، مطالعه تطبیقی آن با سایر سبک های هنری مورد استفاده در ادوار فرهنگی ایران و نهایتا ارتباط اثر با توالی فرهنگی منطقه، به سوالات پژوهش پاسخ دهیم. نتایج پژوهش بیانگر اهمیت دره زیارت به عنوان شاهراه اصلی دشت گرگان به دشت سمنان است و این مسیر در دوره پارتی، نقش بسزایی در شکل گیری استقرارهای اشکانی منطقه داشته است. با قرارگیری اثر در محدوده پراکنش استقرارهای اشکانی منطقه به عنوان یک خوشه استقراری مجزا، همچنین مطالعه سبک هنری و تکنیک ساخت اثر و شباهت آن با سایر نقوش برجسته دوره اشکانی، این اثر احتمالا به دستور نخبه سیاسی دوره پارتی منطقه، در حال ساخت بوده که به دلایل نامشخص، ناتمام مانده است. این درحالی است که هیرکانی باستان توسط تیرداد اول تصرف و پس از آن توسط آنتیوخوس سوم پس گرفته شد و ممکن است این اثر سند ثبتی یکی از این وقایع باشد.

Keywords:

ارتفاعات دشت گرگان , دره زیارت , نقش برجسته , توالی فرهنگی , دوره پارتی , مطالعه تطبیقی