فلسفه سیاسی در فرهنگ اسلامی

چکیده: به زعم نویسنده پیامبر اسلام به عنوان بنیانگذار امت اسلامی الزامات سیاسی را با الزامات دینی درآمیخت. نویسنده معنای حقیقی «سیاست» را «حکومت کردن» می داند لذا دغدغه اصلی او در این مقاله بلند بیشتر به این امر معطوف است که از نگاه متفکران اسلامی «چه کسی باید حکومت کند» و «به چگونه حکومت کردن حاکم» چندان توجهی نکرده است. از نگاه نگارنده حاکمیت پیامبر اسلام بر اساس کتاب خدا قرآن بر امت مشروعیت قانونی [با توجه به بار معنایی این دو لفظ] دارد ولی این سوال «چه کسی باید حکومت کند؟» بلافاصله بعد از وفات پیامبر مطرح گشت و به یکی از نزاعهای کهن و ریشه دار در تاریخ فرهنگ اسلامی بدل گردید که از پی آن نزاعهای فکری و کلامی و سیاسی در تاریخ اسلام شکل گرفت و حتی در این امر متفکران اسلامی از اندیشه های متفکران یونان هم استمداد جستند. نویسنده این مقاله ریشه های این نزاع را در تاریخ اسلام از بعد از وفات پیامبر پی می گیرد و در ادامه ورود اندیشه های حکیمان یونان نظیر افلاطون و ارسطو را در حوزه فرهنگ اسلامی جستجو می کند و تاثیر آنان را بر شکل گیری اندیشه های کندی و فارابی و... به تصویر می کشد و موضوعاتی نظیر تاثیر دولت شهر آرمانی افلاطون را بر مدینه فاضله و فیلسوف شاه به عنوان امام راستین و نخستین حاکم امت از نظر فارابی ضمن بحث پیرامون فلسفه سیاسی فارابی نشان می دهد. نگارنده در این فرایند فلسفه سیاسی «اخوان الصفا» و «کندی»، «فارابی» و «ابن سینا»، «ابن باجه و ابن طفیل» و «ابن رشد» را موشکافانه تحلیل می کند. خلاصه ماشینی: طلایه دارانشان در قرن سوم هجری / نهم میلادی خودشان را به اخلاق فرد در اجتماع منحصر کردند و سنت سخنان حکیمانه اسلامی غیر اسلامی را ادامه دادند: اگرچه نخستین فیلسوف بزرگ عرب کندی (حدود سالهای ۱۸۵ هجری / ۸۰۱ میلادی ۲۵۲ هجری / ۸۶۶ میلادی) و با وضوح بیشتری همعصری جوانترش قسطا ابن لوقا (که درخشش در حدود سالهای ۲۰۵ هجری / ۸۲۰ میلادی ۳۰۰ هجری / ۹۱۲ میلادی) بود از اینکه ارسطو حکمت عملی به سه قسم اخلاق، تدبیر منزل، و سیاست مدن تقسیم کرده بود خبر داشتند آثاری در این حوزه ها به ارسطو نسبت می دهند خود این آثار ظاهرا در دسترس آنها نبوده است؛ اخلاق نیکوماخوس بعدا ترجمه شد و از رساله ارسطو در باب سیاست ظاهرا تنها قسمتی به صورت ترجمه آزاد یا خلاصه که در دوره رومی یا هلنیستی تهیه شده بود در دسترس اعراب بود. این فیلسوف (به سطور پایین تر مراجعه کنید) تحت تاثیر ارسطو، سنت مشائی، افلاطون و گرایشهای نوافلاطونی، نظام فلسفی ای پدید آورد که در عین حال عکس العملی به مباحثات رایج در باب نقش امام است، یعنی اینکه آیا علم او باید بر الهام الهی مبتنی باشد و نبوت مرجعیت سیاسی را تایید می کند؟ این پرسشها در مباحثات و مجادلات بین ابوحاتم رازی اسماعیلی مذهب و ابوبکر رازی طبیب و فیلسوف مشهور که در ری بین سالهای ۳۱۸ هجری / ۹۳۰ میلادی و ۳۲۰ هجری /۳ ۹۳۲ میلادی یا احتمالا پیش از این قبل از سال ۳۱۳ هجری / ۹۲۵ میلادی در حضور مردآویج حاکم وقت انجام گرفت، بالاگرفت.

Keywords:

سیاسی , اخلاق اسلامی , فلسفه سیاسی , پیامبر , دین , ارسطو , امت , فلسفه سیاسی فارابی , حکومت