علم «نور» یا «حجاب»

چکیده: انسان موجودی پژوهشگر، پرسش کننده و پاسخ طلب است . همواره در پی پرسش از علم ، عالم ، معلوم ، اغراض ، نتایج و ارزش گذاری علم است و هنگامی این حالت در او اوج می گیرد که «علم » را با دو صفت متضاد «نور» و «حجاب » متصف می بیند. به همین دلیل می خواهد بداند چگونه حقیقتی که «الظاهر لذاته و المظهر لغیره »اش می دانند، می تواند حجاب ، آن هم حجاب اکبر باشد. در این نوشتار نخست ، از کاربرد علم در دو معنی (علم عام و مطلق ) و (علم خاص و تخصصی ) که همان دانش متکی بر تجربه و آزمون است ، سخن گفته و سپس به آرای برخی از بزرگان اندیشه و معرفت که «علم » را مساوق «وجود» و «نور» دانسته اند، اشاره کرده ایم . محور اصلی بحث ، نظریه های عارفانه امام خمینی (س ) است که «علم » را از شئون فطرت دانسته و آن را به وجهه نورانی وجود موجودات منتسب می دانند و بر این باورند که تمام موجودات متناسب با حدود وجودی خود مظهر اسم «علیم » حضرت حقند؛ بنابراین راز تسبیح موجودات و نیز رمز جاودانگی و ملکوتی شدن انسان را در همین علم و آگاهی بیان می دارند. لذا علم حقیقی را «طریق جنت » و هر مرتبه ای از این علم را متناسب با مراتب بهشت (افعال ، صفات ، ذات ) می دانند و از آیات نخستین سوره علق نکات زیبا و تازه ای در بیان ارزش و منزلت علم مطرح می نمایند که به طور مختصر به آن پرداخته ایم . خلاصه ماشینی: محور اصلی بحث ، نظریه های عارفانه امام خمینی (س ) است که «علم » را از شئون فطرت دانسته و آن را به وجهه نورانی وجود موجودات منتسب می دانند و بر این باورند که تمام موجودات متناسب با حدود وجودی خود مظهر اسم «علیم » حضرت حقند؛ بنابراین راز تسبیح موجودات و نیز رمز جاودانگی و ملکوتی شدن انسان را در همین علم و آگاهی بیان می دارند. انسان درمی یابد که از جایی آمده و سرانجام به جایی بازمی گردد؛ به همین دلیل از «مبدا» و «معاد» می پرسد و سپس از خود پرسیدن و پاسخ شنیدن و بالاخره از اینکه علم چیست ؟ و به چه اموری تعلق می گیرد و چه نوع رابطه ای میان «عالم » و «معلوم » و صورت ذهنی شی ء با صورت خارجی آن است و میان این دو چه تطابقی است ، و سرانجام آنکه آیا علم «نور» است یا «حجاب »، پرده برانداز است یا پرده افکن ؟ در این مقاله سعی شده است با استفاده از توضیحات حضرت امام خمینی (س ) در مورد این حقیقت به این پرسشها پاسخ داده شود؛ زیرا ایشان هر دو صفت را در مورد علم پذیرفته و درباره آن توضیحات مفصلی داده اند. بنابراین ، برخی معتقدند علم ، «وجود» و «نور» است و طبعا خاصیت «نور» را که «الظاهر بذاته و المظهر لغیره » است ، برای علم می پذیرند و برای آن خاصیت کشف کنندگی قائلند و از همین طریق درک هستی را برای انسان ممکن می دانند و بر این باورند که هر اندازه انسان بتواند از آمیخته شدن به تاریکیها و نیستیها پاک و پیراسته شود، امکان ظهور حقایق را در قلب خود فراهم کرده است .

Keywords:

علم , نور , حجاب , انسان , امام , حق , حقیقت , بهشت , معرفت , قلب