تاثیر شیوه‎های مختلف ذخیره نزولات باران بر رطوبت خاک و خصوصیات رویشی نهال‎های مغیر Acacia oerfota (Forssk.) Schweinf (مطالعه موردی: حوزه آبخیز معرف و زوجی دهگین استان هرمزگان)

با جمع‎آوری آب باران و ذخیره‎سازی آن با استفاده از شیوه‎های مختلف ذخیره نزولات آسمانی در مناطق خشک کشور، اراضی فاقد پتانسیل کشاورزی، در جهت ایجاد پوشش گیاهی به‎ کار گرفته می‎شود که در نتیجه آن، کاهش تبخیر، رواناب و اتلاف آب و افزایش ذخیره آب زیرزمینی حاصل خواهد شد. هدف از این تحقیق، تاثیر شیوههای مختلف ذخیره نزولات آسمانی بر حفظ رطوبت خاک و برخی از خصوصیات رویشی نهال‎های بومی گونه مغیر (Acacia oerfota (Forssk.) Schweinf) در حوزه زوجی و معرف دهگین استان هرمزگان است. خصوصیات رویشی و کیفی نهال‎ها شش ماه پس از تولید، اندازه‎گیری و سپس به سامانه‎های آبگیر باران هلالی، لوزی، پیتینگ و شاهد انتقال یافت. چاله‎هایی با ابعاد۴۰×۴۰×۴۰ سانتی‎متر در وسط سامانه‎های هلالی، پیتینگ و انتهای ضلع سامانه لوزی جهت کاشت نهال‎ها حفر شد. همه سامانه‎ها عمود در جهت شیب احداث شده است. شایان ذکر است برای پلات شاهد نیز در منطقه‎ای هم‎شیب با سایر سامانه‎ها و فاصله متوسط ۲ متر از یکدیگر، چاله‎های کاشت نهال حفر شد. چهار ماه پس از کاشت نهال در دوره بارش و ثبت پنج واقعه بارندگی، خصوصیات رویشی و کیفی نهال‎ها در سامانه‎ها و همچنین رطوبت خاک ۲۴ ساعت پس از هر بارش بررسی و با استفاده از آنالیز واریانس دوطرفه مقایسه شد. درجه شادابی نهال‎ها در شاهد با مقدار ۸۶/۲ در درجه متوسط طبقه‎بندی قرار گرفته و به‎طور معنی‎داری کمتر از مقدار آن در شیوه‎های مختلف جمع‎آوری نزولات آسمانی بود. میانگین رویش قطری و ارتفاعی در سامانه هلالی ۹۵/۱ میلی متر و ۱۲/۱۰ سانتی‎متر بود که اختلاف معنی‎داری با شاهد در سطح ۵% داشت. این نتایج نشان می‎دهد این اختلاف رویش تصادفی نبوده بلکه تحت تاثیر شیوه‎های مختلف ذخیره نزولات آسمانی است. درصد رطوبت در سامانه‎های هلالی، لوزی، پیتینگ و شاهد (۲۴ ساعت پس از بارش) به‎ترتیب ۴۶/۱۳، ۹۵/۱۱، ۵/۱۱ و ۳۴/۱۰ درصد بود که اختلاف معنی‎داری با یکدیگر داشتند. بنابراین اختلاف رطوبت، واقعی بوده و ناشی از عملکرد شیوه‎های مختلف ذخیره نزولات آسمانی است. نتایج همبستگی بین خصوصیات رویشی و رطوبت خاک با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون نیز نشان داد رطوبت خاک با احتمال ۹۹%، اثر مستقیم مثبتی بر قطر یقه و ارتفاع نهال‎ها دارد. طبق نتایج، در شرایط طبیعی در منطقه دهگین، سامانه هلالی با بهبود بهتر ذخیره نزولات و کاهش اتلاف آب و درنتیجه افزایش رطوبت خاک در مقایسه با شاهد، میکروکلیمای مناسب‎تری را برای رویش گیاه فراهم می‎کند.

Keywords:

ارتفاع نهال , حفظ رطوبت , قطر یقه , گونه بومی , جنوب ایران