بررسی تغییرات ترسیب کربن و برخی خصوصیات خاک در گرادیان ارتفاعی مراتع شمال سبلان

در پژوهش حاضر، ظرفیت ترسیب کربن و ارتباط آن با برخی خصوصیات خاک و پوشش سطح خاک بررسی شده است. نمونه برداری در شمال کوه سبلان در شش مکان، شامل سه مکان با پوشش علف- بوته زار و سه مکان علفزار در سه طبقه ارتفاعی کمتر از ۲۰۰۰، ۲۵۰۰-۲۰۰۰ و بیشتر از ۲۵۰۰ متر از سطح دریا انجام شد. در هر مکان نمونه برداری خاک در دو عمق ۱۵-۰ و ۳۰-۱۵ سانتی متری انجام شد. در هر یک از مکان های موردبررسی سه ترانسکت به طول ۱۰۰ متر و در امتداد هر ترانسکت، ۱۰ پلات یک مترمربعی مستقر شد. برای مقایسه کلی خصوصیات دو رویشگاه علف-بوته زار و علفزار و نیز بررسی اثر متقابل عوامل ارتفاع و نوع رویشگاه از آزمون GLM و برای مقایسه میانگین ها از آزمون چنددامنه ای دانکن استفاده شد. ارتباط بین صفات اندازه گیری شده خاک و ترسیب کربن نیز با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون بررسی شد. نتایج نشان داد که با افزایش میزان ارتفاع در دو رویشگاه موردبررسی (علف زار و علف- بوته زار) کربن ترسیب شده خاک، افزایش پیدا می کند. همچنین نتایج حاکی از آن است که عمق خاک نیز به طور معنی داری بر روی توان ترسیب کربن تاثیرگذارند. به طوری که بیشترین میزان ترسیب کربن خاک به ترتیب به عمق ۰-۱۵ سانتی متری خاک در رویشگاه علفزار با ارتفاع بیشتر از ۲۵۰۰ متر (۵۳/۷۰ درصد)، سپس عمق ۰-۱۵ سانتی متری رویشگاه علف -بوته زار در ارتفاع بیشتر از ۲۵۰۰ متر (۹۸/۶۳ درصد) و عمق ۱۵-۳۰ سانتی متری خاک رویشگاه علفزار در ارتفاع ۲۰۰۰-۲۵۰۰ متر (۷۳/۶۲) بوده و کمترین مقدار آن نیز متعلق به عمق ۱۵-۳۰ سانتی متری خاک رویشگاه علف-بوته زار در طبقه ارتفاعی کمتر از ۲۰۰۰ متر (۵۳/۱۱) است. نتایج آنالیز همبستگی ترسیب کربن در رویشگاه ها و طبقات ارتفاعی مختلف، حاکی از رابطه منفی با درصد شن، اسیدیته و هدایت الکتریکی خاک بوده و همبستگی مثبت با درصد رس و سیلت، درصد کربن آلی و ماده آلی، درصد کربن و ماده آلی ذره ای و نیتروژن خاک است. باتوجه به نتایج این تحقیق پتانسیل ترسیب کربن برحسب رویشگاه و طبقات ارتفاعی متفاوت است، بنابراین با شناخت بهتر این عوامل و همچنین بررسی عوامل مدیریتی که بر فرآیند ترسیب تاثیرگذار هستند، می توان در راستای تقویت ترسیب کربن و همچنین مدیریت پایدار مراتع گام برداشت.

Keywords:

ترسیب کربن , خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک , رویشگاه مرتعی , شهرستان مشگین شهر , استان اردبیل