تغییر شکل های فسفر خاک تحت تاثیر لجن فاضلاب شهری و سوپر فسفات تریپل در دو شرایط شور و غیر شور

مطالعه شکل­های مختلف فسفر در خاک­های تیمار شده با ترکیبات آلی در مدیریت بهتر این مواد در شرایطی با قدرت جذب کم عناصر غذایی مانند شرایط خاک شور حائز اهمیت است. هدف از این پژوهش مقایسه تاثیر لجن فاضلاب شهری و سوپر فسفات تریپل بر توزیع شکل­های مختلف فسفر خاک (محلول و تبادلی (KCl-P)، متصل به آهن و آلومینیوم (NaOH-P)، متصل به کلسیم (HCl-P)، باقی­مانده (Res-P) و آلی (Organic-P)) در دو شرایط شور و غیر شور بود. در این راستا از یک آزمایش انکوباسیون به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی شامل ۳ سطح لجن فاضلاب شهری (صفر، ۲۵/۰ و ۵/۰ درصد وزنی به ترتیب M۰، M۱ و M۲)، ۳ سطح سوپر فسفات تریپل (صفر، ۷۵ و ۱۰۰ کیلوگرم بر هکتار به ترتیب T۰، T۱ و T۲)، ۲ سطح شوری (۲ و ۱۲ دسی زیمنس بر متر) و ۳ تکرار انجام شد. شکل­های مختلف فسفر پس از ۳ ماه از شروع آزمایش به روش عصاره­گیری متوالی استخراج و توسط روش رنگ­سنجی قرائت شدند. نتایج نشان داد که به طور کلی سهم نسبی فسفر در اجزای مختلف دارای توالی Res-P < NaOH-P < KCl-P < Organic-P < HCl-P بود اما روند تغییرات بسته به نوع تیمار و شکل فسفر متفاوت بود. کاربرد توام لجن فاضلاب شهری و سوپر فسفات تریپل به ویژه در تیمار T۲M۲ به ترتیب موجب افزایش ۱/۳ و ۳/۲ برابری KCl-P در شوری­های ۲ و ۱۲ دسی زیمنس بر متر و به ترتیب ۲/۲ و ۸/۱ برابری NaOH-P در مقایسه با تیمار T۰M۰ شد. درحالی­که کاربرد جداگانه و توام لجن فاضلاب شهری در هر دو شوری سبب کاهش سهم نسبی در HCl-P در مقایسه با تیمارهای سوپر فسفات تریپل و شاهد گردید. اعمال تیمارهای آزمایشی تاثیر معنی­داری بر Res-P نشان نداد؛ اما افزایش Organic-P با افزایش شوری و کاربرد تیمارهای لجن فاضلاب شهری مشاهده شد؛ بنابراین به نظر می­رسد که کاربرد توام لجن فاضلاب شهری و سوپر فسفات تریپل می­تواند با افزایش سهم نسبی KCl-P و NaOH-P و کاهش ورود فسفر به جزء HCl-P سبب کاهش اثرات منفی شوری و افزایش فراهمی فسفر گردد. نتایج بررسی درصد بازیافت فسفر قابل دسترس خاک نیز تاییدکننده تاثیر بیشتر کاربرد توام لجن فاضلاب شهری و سوپر فسفات تریپل در افزایش کارایی این تیمارها در مقایسه با کاربرد جداگانه این منابع بود.

Keywords:

عصاره گیری متوالی , فسفر قابل دسترس , کود آلی , کود شیمیایی