واکاوی چند دهه ای تغییرات تابش تجمعی روزانه فرابنفش سطحی در ایران و همبستگی آن با تغییرات ازون کلی و ابرناکی

تابش فرابنفش خورشیدی رسیده به سطح زمین تاثیر بیولوژیکی قابل توجهی بر سلامت انسان، حیوانات و گیاهان دارد. پایش مستمر تغییرات شدت تابش فرابنفش و ازون کلی در ایران فقط در دو ایستگاه انجام می شود که در دوره هایی بخاطر مشکلاتی از جمله کالیبراسیون با مشکلاتی مواجه است. این مشکلات انگیزه استفاده از دیگر منابع اطلاعاتی نظیر ماهواره ها و داده های بازتحلیل را در طیف های مهم الکترومغناطیسی خورشید فراهم می نماید. در پژوهش حاضر، تابش تجمعی روزانه فرابنفش-مرئی (انتگرال کلی تابش فرابنفش-مرئی از طول موج ۲۰۰ تا ۴۴۰ نانومتر) حاصل از پایگاه داده بازتحلیل ERA۵، ازون کلی و درصد ابرناکی مربوط به دوره آماری ۱۹۷۹-۲۰۲۰ در گستره ایران مورد بررسی قرار گرفت. منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش خوشه بندی سلسله مراتبی به ۸ خوشه تقسیم و بررسی روند در سری داده-ها با استفاده از آزمون من-کندال انجام شد. نتایج میانگین شدت تابش تجمعی فرابنفش-مرئی (UV-VIS۲۰۰-۴۴۰) نشان داد که در مقیاس سالانه در نواحی شمال و شمال غرب کشور (خوشه های ۵، ۶، ۷ و ۸) روند مثبت وجود دارد، اما در سایر مناطق روند معنی داری مشاهده نشد. مطالعه سری زمانی ازون کلی کشور نیز نشان داد که در هر ۸ خوشه مطالعه شده ازون کلی در سال های ۱۹۷۹ الی ۲۰۰۰ روند کاهشی معنی دار و از سال ۲۰۰۱ میلادی به بعد روند افزایشی معنی دار را تجربه نموده است. بررسی ضرایب همبستگی نشان داد که در هر سه مقیاس زمانی ماهانه، فصلی و سالانه، تابش با ابرناکی همبستگی قویتری نسبت به ازون کلی دارد. بطوریکه در مقیاس سالانه بیشترین ضریب همبستگی تابش فرابنفش-مرئی با ابرناکی ۸۱./۰ و برای ازون کلی ۲۵/۰ بدست آمد.

Keywords:

خوشه بندی سلسله مراتبی , پهنه بندی تابش روزانه , آزمون من-کندال , پایگاه داده ERA۵