بررسی رقابت بین گونه ای پالونیا فورتونی (Paulownia fortunei) با برخی گونه های بومی در جنگل آموزشی و پژوهشی شصت کلاته

سابقه و هدف: ورود گونه های گیاهی غیربومی با اهداف ارائه کالاها و خدمات مختلفی انجام می شود. برخی از این گونه ها اثرات منفی در اکوسیستم نشان نمی دهند، در حالیکه بعضی دیگر موجب اختلال در زیستگاه ها می شوند. با توجه به این موضوع تلاش برای اطلاع از اثرات مثبت و منفی این گونه ها امری ضروری است. پالونیا یکی از گونه های چوب ده و تندرشد صنعتی غیربومی است که اختلاف نظر درباره اثرات مثبت و منفی کشت آن در عرصه های جنگلی و غیر جنگلی در میان صاحب نظران و متخصصان وجود دارد. بر اساس مطالعات انجام شده تحقیقات اندکی بر روی این گونه خصوصا سرشت تهاجمی آن در کشور ایران انجام شده است. این پژوهش سعی دارد با تکیه بر روش های علمی به مطالعه توده کشت شده این گونه در جنگل تحقیقاتی شصت کلاته بپردازد.مواد و روش ها: این مطالعه در جنگل آموزشی و پژوهشی شصت کلاته صورت گرفت. جمع آوری داده ها در یک توده آمیخته با جنگل کاری پالونیا و تجدیدحیات گونه های بومی و یک توده با تجدیدحیات طبیعی گونه های بومی به مساحت هر یک حدود ۵/۲ هکتار انجام پذیرفت. تمامی درختان با قطر برابرسینه بیش از پنج سانتیمتر اندازه گیری شدند. متغیرهای گونه، قطر برابرسینه (سانتی متر)، ارتفاع درخت (متر) و قطر تاج (متر) اندازه گیری و ثبت شدند. مختصات مکانی همه ی درختان شامل گونه غیربومی پالونیا فورتونی (Paulownia fortunei) و درختان بومی افرا پلت (Acer velutinum Bioss)، افرا شیردار (Acer cappadocicum Gled) و ممرز (Carpinus betulus L.) ثبت شد. به منظور بررسی کنش متقابل و تعامل بین گونه ها از آماره دومتغیره او-رینگ و تابع دومتغیره همبستگی نشان دار که مبتنی بر فاصله هستند، استفاده شد. جهت مقایسه متغیرهای زیست سنجی گونه های بومی در دو توده از آماره t مستقل استفاده شد.یافته ها: نمودارهای حاصل از آماره ی او-رینگ بین گونه پالونیا و گونه های بومی حاکی از آن است که ارتباطات عموما از نوع جذب یا مستقل است. همچنین نتایج برحسب توابع همبستگی نشان دار، نشان داد که بین گونه پالونیا و شیردار برمبنای متغیر ارتفاع درخت، ارتباطات منفی، ازنظر قطربرابرسینه و قطر تاج، تعاملات منفی و یا مستقل است. تعاملات بین گونه پالونیا و ممرز بر مبنای متغیر ارتفاع و قطر تاج مستقل و یا منفی و ازنظر متغیر قطر برابرسینه، در تمامی فواصل ارتباطات مستقل است. همچنین بین گونه پالونیا و افرا پلت، ازنظر ارتفاع و قطر تاج کنش ها از نوع مثبت، یا منفی و یا مستقل و از نظر قطربرابرسینه تعاملات جذب و یا مستقل نشان داده شد. به طور کلی نوع ارتباطات در فواصل مختلف متفاوت بود. همچنین نتایج برحسب آماره t مستقل نشان داد که میانگین قطربرابرسینه و قطر تاج گونه شیردار در منطقه جنگل کاری با پالونیا بیشتر و ازنظر ارتفاع اختلاف معنی داری ندارند. درختان ممرز از نظر ارتفاع در منطقه شاهد دارای میانگین بیشتری و ازنظر قطر تاج در منطقه جنگل کاری با پالونیا دارای میانگین بیشتر و ازنظر قطربرابرسینه اختلاف معنی داری ندارند. درختان افرا پلت نیز میانگین قطربرابرسینه و قطر تاج آن ها در منطقه جنگل کاری با گونه پالونیا بیشتر و از نظر ارتفاع، میانگین کمتری نسبت به منطقه شاهد دارند.نتیجه گیری: با توجه به اینکه پالونیا گونه ای تندرشد است، این رشد سریع، خود را در مولفه های ارتفاع، قطربرابرسینه و تاج نشان می دهد؛ اما در گونه های بومی این سرعت رشد وجود ندارد. از طرفی نشان های به کاررفته در تابع همبستگی نشان دار مشتمل بر متغیرهای ارتفاع، قطربرابرسینه، قطر تاج است، بنابراین می توان علت تاثیر منفی در نتایج تابع همبستگی نشان دار و آماره t مستقل را به تفاوت سرشت و ماهیت گونه ها مرتبط دانست. به منظور معرفی یک گونه به عنوان مهاجم نیاز به تحقیقات جامع و مطالعه اثرات آن بر سایر جنبه های اکوسیستمی از قبیل تجدید حیات گونه های بومی، ترکیب پوشش گیاهی و خاک منطقه می باشد

Keywords:

پالونیا , رقابت بین گونه ای , آماره او-رینگ , تابع همبستگی نشان دار