نقش تزئینات نقاشی در فضای معماری فرهنگ ایرانیان (مطالعه موردی: دوره قاجار)

نقاشی به عنوان بخش مهمی از تزئینات فضای معماری خانه های اشرافی، هم زبان با معماری و دارای ویژگی ها و مفاهیم و پیام های مشترکی با آن می باشد. بدین ترتیب نه تنها نقاشی بخشی الحاقی به بنا تلقی نمی گردد، بلکه به نوعی کامل کننده ی آن می باشد. حضور تزئینات در معماری امروز همچنان مورد تقاضاست اما یافتن زبانی برای به کارگیری این تزئینات به ویژه نقاشی در آن، سخت می نماید. این تحقیق می تواند سرآغاز بحثی برای یافتن الگوهای به کارگیری تزئینات در معماری خانه باشد. یکی از مهم ترین ویژگی های معماری خانه، استفاده از عناصر و موتیف های معماری اروپایی در معماری و به ویژه نمای ساختمان های این دوره است. سوغات سفرهای سفرکردگان ایرانی به اروپا، تعدادی عکس و کارت پستال از ساختمان های اروپایی آن دوره بود و چون عکس ها از نمای ساختمان ها بود، بنابراین تغییرات بیشتر در نمای ساختمان ها به وجود آمدند. بااین همه هنوز در جزئیات از الگوهای معماری ایرانی استفاده می شد و تقسیم های سه تایی، ایوان دو ستونی در طبقه ی پایین و کاشی کاری هفت رنگ و معقلی در تزئینات، لحن بنا را کاملا ایرانی باقی گذاشت. این پژوهش در جستجوی تحول معماری خانه و نقاشی های به کار رفته در تزئینات خانه، در ایران قرن سیزدهم می باشد و خصوصیات مشترک نقاشی های به کاررفته در تزئینات خانه های اشرافی آن دوره و فضای معماری آن بناها را می جوید. در حالیکه زیربنای سیاسی-اجتماعی و مقاصد زیبایی شناسی این دو را در فرهنگ ایرانیان عصر قاجار مورد ملاحظه قرار می دهد. به این ترتیب با استفاده از روش تحقیق تفسیری- تاریخی به گردآوری مطالب می پردازد به گونه ای که امکان ”درگیرشدن“ با متن رویداد گذشته فراهم شود. نتایج این پژوهش نشان دهنده ی چگونگی هم سویی معماری و نقاشی های به کار رفته در تزئینات آن برای ایجاد زبانی عامیانه در برقراری ارتباط با مردمی که آن را زیسته اند می باشد. به این منظور واژه هایش را از میان واژگان خود و دیگری دستچین می کند تا فضایی یگانه را برای خانه ی ایرانی قرن سیزدهم بیافریند.

Keywords:

معماری , نقاشی , دوره قاجار , فرهنگ ایرانیان , تزئینات , معماری اسلامی.