تبیین متغیرهای روان شناختی موثر بر رفتارهای حامی محیط زیست در دانش آموزان ابتدایی شهر قزوین: کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده

سابقه و هدف: دانش آموزان با تغییر عقاید زیست محیطی، تقویت مسئولیت پذیری و خودکارآمدی می توانند نقش موثری در حفاظت از محیط زیست داشته باشند. استفاده از مدل های تغییر رفتار رویکردی معقول برای شناسایی متغیرهای موثر بر رفتارهای زیست محیطی و ضرورتی انکارناپذیر قبل از طراحی مداخلات آموزشی است. هدف مطالعه ی کنونی تعیین متغیرهای موثر بر رفتارهای حامی محیط زیست در دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر قزوین با استفاده از تئوری رفتار برنامه ریزی شده (TPB) بود. مواد و روش ها: با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای، ۱۸۴ نفر از دانش آموزان پنجم و ششم دوره ی دوم ابتدایی مدارس دولتی شهر قزوین در مطالعه ای توصیفی مقطعی (Cross-Sectional Study) در سال ۱۴۰۱ شرکت کردند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه ی خودگزارشی شامل اطلاعات دموگرافیک، پرسش نامه ی آگاهی، پرسش نامه ی ۲۰سوالی ثبت رفتارهای حامی محیط زیست و خرده مقیاسه ای TPB بود. داده ها با استفاده از نرم افزار لیزرل ۸/۸۰ و آزمون های آماری کای اسکوئر، تی مستقل، آنالیز واریانس یک طرفه، هم بستگی پیرسون و آنالیز مسیری در سطح کمتر از ۰/۰۵ آنالیز شدند. یافته ها: وضعیت رفتارهایی مانند تذکر درباره ی مسائل زیست محیطی، کنترل میزان دمای محیط، استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی و نحوه ی تماشای برنامههای تلویزیونی نامناسب بود. قویترین ضرایب هم بستگی بین آگاهی و نگرش (۰/۰۵>P، ۰/۶۷۵=r) و ضعیفترین بین هنجارهای انتزاعی و رفتار (۰/۰۱>P، ۰/۲۳۵=r) گزارش شد. همچنین، کنترل رفتاری درک شده (۰/۰۵>P، ۰/۴۹=β) و نگرش (۰/۰۵>P، ۰/۳۱=β) مهمترین سازههای تاثیرگذار بر قصد بودند و به ترتیب، ۶۶/۷ و ۲۸/۵ درصد از واریانس قصد و رفتارهای حامی محیط زیست را سازههای TPB توصیف کردند. نتیجه گیری: تئوری TPB چهارچوب نظری منطقی و مناسبی در راستای درک و ارزیابی متغیرهای روان شناختی موثر بر رفتارهای حامی محیط زیست در دانش آموزان محسوب میشود و تمرکز بر سازههای نگرش و کنترل رفتاری درک شده در طراحی مداخلات آموزشی به منظور تشویق رفتارهای زیست محیطی در دانش آموزان توصیه میشود.

تبیین متغیرهای روان شناختی موثر بر رفتارهای حامی محیط زیست در دانش آموزان ابتدایی شهر قزوین: کاربرد تئوری رفتار برنامه ریزی شده Keywords:

Ecosystem , Knowledge , Recycling , Self-efficacy , Social norms , Students , دانش آموزان , خودکارآمدی , آگاهی , هنجارهای اجتماعی , بازیافت , اکوسیستم