تاثیر بقایا و پوشش گیاهی ناشی از دو تیمار خاکورزی گوناگون بر ویژگی -های فیزیکی ، شیمیایی و هدرفت خاک و پیامد آن در بازدهی لوبیا رشتی در روستای اشکیک (استان گیلان)

خاکورزی شامل دستکاری مکانیکی خاک و بقایای گیاهی است و اجرای هر یک روشهای خاکورزی به نوع خاک، مدیریت و اقلیم خاص جغرافیایی هر منطقه بستگی دارد. این پژوهش با هدف بررسی اثرات کشت و کار بی خاکورزی و خاکورزی مرسوم بر ویژگی های خاک و اثرات آنها بر عملکرد گونه بومی لوبیای رشتی در روستای اشکیک از توابع بخش مرکزی شهرستان خمام در استان گیلان در دو فصل کشت بهار و پاییز صورت گرفت . ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک و اجزای عملکرد محصول توسط روشهای استاندارد آزمایشگاهی و رواناب و رسوب خاک با استفاده بارانساز دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان اندازهگیری شدند. کشت بی خاکورزی به دلیل باقی گذاشتن تمام بقایا بر سطح خاک و عدم برهم خوردگی در ساختمان خاک سبب افزایش پایداری خاکدانه (۵۹/۱ میلی متر ) و محتوای ماده آلی (۱۵ /۲ درصد) گشت و متعاقبا کاهش مقادیر رواناب و رسوب (به ترتیب ۸۲/۶۷ میلی لیتر و ۳۳/۱ گرم) را به همراه داشت . در مقابل کشت و کار تحت خاکورزی مرسوم با انجام عملیات مکانیکی و ایجاد آشفتگی در ساختمان خاک و حذف و دفن بقایای گیاهی سبب کاهش پایداری خاکدانه (۹۰/۰ میلی متر) و محتوای ماده آلی (۸۹/۱ درصد) و افزایش حساسیت خاک به فرسایش و تخریب شد و در نهایت افزایش مقادیر رواناب و رسوب (به ترتیب ۲۴/۱۴۲ میلی لیتر و ۱۴/۴ گرم) را به بار آورد. دو شاخص رطوبت وزنی و تخلخل خاک در میان پارامترهای فیزیکی به ترتیب با مقادیر ۹۸۳/۰ و ۹۸۱/۰ بیشترین اثر را بر مولفه ی اول در آنالیز مولفه اصلی نشان دادند و در تیمار خاکورزی مرسوم (به ترتیب با مقادیر ۷۴/۱۶ و ۴۷/۵۳ درصد) بسیار بیشتر از بی خاکورزی (به ترتیب با مقادیر ۴۱/۶ و ۹۸/۵۱ درصد) بودند. خاکورزی مرسوم با انجام عملیات شخم سبب بهبود شبکه های ارتباطی منافذ خاک، افزایش تماس بذر با خاک، کاهش تراکم خاک، بهبود تهویه ی خاک و انتقال رطوبت از اعماق زیرین خاک به عمق های سطحی و توزیع یکنواخت رطوبت در اعماق متفاوت خاک، سبب بهبود چشمگیر در دو شاخص رطوبت وزنی و تخلخل خاک گردید و با فراهم آوردن بستری مناسب جهت رشد و نمو گیاهی ، افزایش عملکرد دانه (در بهار و پاییز به ترتیب با ۴۸۵۰ و ۵۱۲۵ کیلوگرم بر هکتار)، عملکرد بیولوژیکی (در بهار و پاییز به ترتیب با ۶۱۷۰ و ۶۴۶۵ کیلوگرم بر هکتار)، ارتفاع گیاه (در بهار و پاییز به ترتیب با ۴۷/۵۳ و ۰۲/۵۸ سانتی متر) و شاخص برداشت (در بهار و پاییز به ترتیب با ۶۰/۷۸ و ۲۷/۷۹ درصد) را به همراه داشت . افزایش در مقادیر ویژگی های محصول در فصل کشت پاییز را می توان به بارندگی بیشتر در این فصل و دسترسپذیری لوبیای رشتی به محتوای آب بالاتر نسبت داد. این پژوهش نشان داد که تیمار خاکورزی مرسوم اگرچه بهترین روش جهت کشت لوبیای رشتی به شمار می رود ولیکن به دلیل کاهش پایداری ساختمان خاک و افزایش حساسیت خاک به فرسایش با مدیریت پایدار اراضی و منابع خاک در تعارض است و فلذا بایستی مدیریتی کارآمد با رویکردی مناسب در اراضی کشاورزی استان گیلان صورت گیرد تا بتواند به اولویت های مهمی نظیر پایداری اکوسیستم و حفظ منابع ارزشمند خاک توامان با بهرهوری و بازدهی حداکثر محصولات جامه ی عمل بپوشاند.

Keywords:

خاکورزی , فرسایش , آزمون T زوج , لوبیا رشتی , رطوبت وزنی.