سیر تجلی وحدت در کثرت و محور بندی فضایی در معماری خانه های سنتی دزفول (مطالعه موردی : خانه تیزنو و خانه رشیدیان)*

معماری و هنر اسلامی در پی تجلی وحدت در کثرت و دست یابی به اندیشه توحیدی بوده و نمایش توحید و یگانگی با کمک وحدت بصری بدست می آید، که در بناهای اصیل معماری ایرانی اسلامی از جمله بناهای سنتی ظهور گشته که از ویژگی های آن می توان به اصول محوربندی در ساختار فضایی اشاره کرد که به اشکال متعدد در خانه های سنتی شهر دزفول نمایان شده است . از این رو مقاله بحث خود را در جهت پاسخگویی به پرسش های مطرح شده انجام گرفت : که در خانه های تاریخی سیر کثرت به وحدت به چه صورت تجلی پیدا کرده و محوربندی فضایی به چه صورت می تواند وحدت بخش ساختار فضایی خانه های تاریخی دزفول باشد؟ در این پژوهش به دو مقوله پرداخته شده است که بخش اول مربوط به مباحث نظری همچون اصل وحدت و دیدهگاهای مختلف آن است و بخش دوم شاخص ها و معیارهای محوربندی فضایی ساختار فضایی خانه های تاریخی دزفول را شامل می شود. در این پژوهش روش تحقیق به صورت ترکیبی و با بکارگیری روش تحلیل محتوا به بررسی منابع و کتب مختلف در مورد اصل وحدت در معماری ایرانی اسلامی پرداخته و در ادامه معماری خانه های دزفول به صورت جدول و مطابق با مبانی نظری پژوهش مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است . نتایج نشان دهنده اثر عامل گرمایی بر تک لایه بودن بناها شده، که از خصوصیات مهم محور اصلی خانه های دزفول است . از فضاهای مهم با عملکردهای مختلف ایوان در راستای محور اصلی به عنوان فضایی ارتباطی ، زیستی و اقلیمی مورد توجه قرار گرفته است . مورد دیگر در خانه های دزفول سلسه مراتب دسترسی که در محور اصلی با تفاوتی جزئی نسبت به دیگر خانه های سنتی ایرانی بیشتر تحت اثر اقلیمی است . جهت معنوی دیگر جهت تاثیر گذار در طراحی خانه ها شده است ، به طوری که محور اصلی بناء در جهت قبله است و این باعث افزایش نظم فضایی و ایجاد وحدتی در ساختار فضایی حول یک محور شکل دهد و ارزش گذاری ورودی ها، ایوان و اتاقها در این محور باعث ایجاد وحدتی معنوی در ساختار فضایی خانه ها شده است .

Keywords:

وحدت , کثرت , محوربندی فضایی , اصول ساختار فضایی , خانه های سنتی دزفول.