چکیده مبسوط
مقدمه و هدف: زهر زنبور عسل ترکیبی مایع، بیرنگ و اسیدی (pH ۴.۵–۵.۵) است که شامل ۱۸ ترکیب متفاوت مانند آنزیم ها، پپتیدها و آمینه ای زیستی می باشد. برخی از این ترکیبات دارای خواص ضد التهابی و برخی دارای خواص سمی و آلرژن می باشد. مهم ترین پپتیدهای موجود در زهر زنبور ملیتین، آپامین، آدولاپین و پپتید دگرانوله کننده ماست سل هستند. مهمترین آنزیم های موجود در زهر زنبور می توان هیالورونیداز و فسفولیپاز A۲ را نام برد. زهر زنبور عسل در ادوار گذشته بخصوص در درمان سنتی همواره بهعنوان دارو در درمان بیماریهای مختلفی مانند آرتریت روماتویید و همچنین جهت کاهش دردهای عضلانی مورد استفاده قرار گرفته است. زنبورگزیدگی بهعنوان یکی از مشکلات در سیستم بهداشت عمومی برخی از کشورهای دنیا از جمله ایران مطرح می باشد. در حال حاضر درمان خاصی برای زنبور گزیدگی وجود ندارد و درمان تا حدودی توسط داروهای شیمیایی انجام می شود. در سال های گذشته
پادزهر مبتنی بر Fab از
اسب و گوسفند بهعنوان یک درمان جدید بالقوه مطرح شده است. تاکنون در ایران اقدامی جهت تولید آنتی ونوم (پادزهر) برای نجات افراد حساس به نیش زنبور صورت نگرفته است. لذا هدف از این تحقیق تولید
پادزهر سرم اسبی موثر و ایمن در مقابل
زنبور عسل ایرانی (Apis mellifera meda) بود.
مواد و روشها: زهر خام از
زنبور عسل ایرانی بهوسیله دستگاه زهرگیر تهیه گردید. زهر در مجاورت هوا سریعا خشک می شود. زهر خشک شده هر روز بهکمک کاردک های مخصوص از روی صفحات شیشه ای جمعآوری و برای استفاده بعدی در شیشه های تیره رنگ در فریزر ۲۰- درجه سانتی گراد ذخیره گردید. بههنگام استفاده از سم، برای حذف موکوس و مواد اضافه، سم به نسبت ۱ به ۱ با محلول سالین (سرم فیزیولوژی) حل شده و با دور بالا سانتریفیوژ می گردد. بعد از سانتریفیوژ محلول شفاف بالایی جدا و با فیلتر ۰/۲ میکرون فیلتر می گردد. مقدار پروتئین موجود در محلول زهر خام، بهروش پروتئین سنجی برادفورد و بر اساس منحنی استاندارد حاصل از سنجش غلظت های مختلف محلول سرم آلبومین گاوی (BSA) تعیین شد. مقدار متوسط دوز کشندگی (LD۵۰) با ۲۴ موش سوری نر تعیین گردید. موش ها به گروه های ۴ تایی تقسیم شدند و ۰/۵ میلی لیتر از دوزهای مختلف زهر (۶۰، ۷۰، ۸۰، ۹۰، ۱۰۰ و ۱۱۰ میکروگرم در میلی لیتر) محلول در نرمال سالین استریل بهصورت داخل وریدی به آنها تزریق شد. به موش های شاهد ۰/۵ میلی لیتر محلول نمکی تزریق شد. مرگ و میر پس از ۲۴ ساعت ثبت شد و LD۵۰ بر اساس آنالیز پروبیت محاسبه گردید. در این پژوهش از ۳
اسب مادیان بالغ ۳ ساله (۴۰۰ تا ۴۵۰ کیلوگرم) استفاده گردید. برای ایمن سازی
اسب ها زهر زنبور به همراه ادجوانت فروند کامل و ناقص تزریق گردید. در تلقیح اول و دوم از ادجوانت فروند کامل و در تلقیح های بعدی از ادجوانت فروند ناقص استفاده شد. تلقیح سم به صورت افزایشی به ترتیب از ۵۰، ۱۰۰، ۲۵۰، ۵۰۰، ۱۰۰۰، ۲۰۰۰ و ۴۰۰۰ میکروگرم در طی ۷ مرتبه با فواصل زمانی ۷ روز اجرا شد. تزریق به صورت زیر پوستی (گردن) انجام شد. جداسازی آنتی بادی
اسب با پروتکل استاندارد روش آمونیوم سولفات اشباع شده اجرا شد. ارزیابی ایمنی زایی در شرایط آزمایشگاهی با تست الایزا انجام گرفت. سرم
اسب های ایمن شده و نیز آنتی ونوم حاصل از رسوب آمونیوم سولفات اشباع از نظر خنثی سازی سم ارزیابی شدند. جهت بررسی کیفیت پادزهر، خنثی سازی فعالیت فسفولیپاز A۲ با استفاده از غلظت های مختلف
پادزهر اجرا شد. در نهایت متوسط دوز موثر (ED۵۰) برای
پادزهر در موش سوری تعیین گردید. برای تعیین کارآیی
پادزهر اسبی تهیه شده، زهر زنبور بهصورت دوز افزایشی با مقدار ثابت
پادزهر مخلوط و به موش تزریق شد.
یافتهها: مقدارLD۵۰ برای زهر زنبور ۴/۸۴ میکروگرم برای هر گرم وزن زنده موش بهدست آمد. نتایج تست الیزا نشان داد که روند پاسخ
اسب ها نسبت به زهر افزایشی بوده و بهخوبی با آنتی ژن ایمن شدهاند. خنثی سازی فعالیت فسفولیپاز A۲ با استفاده از غلظت های مختلف
پادزهر نشان داد که سم
زنبور عسل ایرانی دارای فعالیت فسفولیپازی است و ۱۲۰ میکروگرم در میلی لیتر از این
پادزهر قادر به خنثی کردن کامل فعالیت سم فسفولیپاز A۲ است. از این داده ها مشخص است که اولا سم
زنبور عسل ایرانی دارای فعالیت فسفولیپازی است و دوما ۵۵ میکروگرم
پادزهر برای خنثی کردن ۵۰ درصدی فعالیت فسفولیپاز A۲ در ۱۰۰ میکروگرم زهر مورد نیاز است. مقدار ED۵۰ تقریبا ۵۴ برابر LD۵۰ خواهد شد. این بدان معنی است که
پادزهر تا ۵۴ برابر LD۵۰ را می تواند خنثی کند. بنابراین مرگ ایجاد شده بوسیله ۴ میلی گرم سم زنبور با ۱ میلی لیتر
پادزهر خنثی می شود بههمین دلیل میزان متوسط دوز موثر ED۵۰ برابر با ۴ میلی گرم بر میلی لیتر خواهد بود. اگر در هر بار نیش زنبور مقدار ۱۰۰ میکروگرم زهر وارد بدن شود پس ۱ میلی لیتر از این
پادزهر می تواند ۴۰ نیش زنبور را خنثی کند.
نتیجه گیری:
پادزهر سرم اسبی که علیه سم
زنبور عسل ایرانی بهدست آمد، در مدل حیوانی قادر به خنثی سازی سم بوده و از مرگ موشهایی که با سم تلقیح شده بودند جلوگیری می نماید.