استعاره و گسست تاریخی : بررسی دگردیسی سازوکار اعمال قدرت در شازده احتجاب

شازده احتجاب رمانی است مدرن که بر مبنای فن جریال سیال ذهن نوشته شده است با استفاده از این روش، گلشیری سعی کرده است با کنار هم قرار دادن خردهروایت های متعدد از دوران قاجار، ذهنیت افراد چهار نسل از خاندان قجری احتجاب را برای خواننده تصویرپردازی کند. این خرده روایت ها بدون اینکه از روش تاریخ نگاری با روایت خطی پیروی کنند، در یکدیگر فرو می روند و کلیت رمان را شکل می دهند. یکی از درونمایه هایی که در این شیوه روایت پردازی از تاریخچه این خاندان برجسته می شود خودکامی و ظلم آنها است . این درونمایه نیز با تغییر شکل از نسلی به نسل دیگر همچنان در ذهنیت افراد این خاندان باقی می ماند. این دگردیسی در شکل خودکامگی با استفاده از دیدگاههای فوکو درباره تغییر شکل در سازوکارهای اعمال قدرت از عصر کلاسیک تا دوران مدرن قابل بررسی است . همچنین ، متن شازده احتجاب بر مبنای محورهای هم نشینی و جانشینی و قطب های استعاره و مجاز در اندیشه رومن یاکوبسن پیش از این مورد تحلیل قرار گرفته است . بر این اساس، دگردیسی مطرحشده در سازوکار اعمال قدرت با دیگر دگردیسی هایی که بر مبنای مجاز و استعاره در این رمان شکل گرفته اند هماهنگی دارد. به همین دلیل ، در این مقاله سعی می شود با تطبیق اندیشه های فوکو و روش زبانشناختی یاکوبسن دگردیسی انجامگرفته در سازوکارهای اعمال قدرت در این رمان صورتبندی شود.

Keywords:

رومن یاکوبسن , قطب های استعاره و مجاز , مراقبت و تنبیه , میشل فوکو