ارزیابی ریسک آلودگی ناشی از نیترات در آبخوان دشت آذرشهر با استفاده از مدل های هوش مصنوعی

دشت آذرشهر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، دارای منبع مهم آب زیرزمینی است و به علت رونق کشاورزی در معرض خطر آلودگی نیترات قرار دارد؛ لذا حفاظت از منابع آب زیرزمینی با شناسایی مناطق در معرض ریسک آلودگی ضروری است. در این مطالعه به منظور بررسی آسیب پذیری ذاتی و ریسک آلودگی از داده های زمین ‎شناسی، داده های هیدروژئولوژیکی و ژئوفیزیکی و نیز نقشه رقومی ارتفاعی ماهواره SRTM با دقت مکانی ۳۰ متر و درنهایت جهت صحت‎ سنجی از غلظت آلاینده نیترات نمونه ‎برداری شده از ۳۵ منبع مختلف با پراکندگی و توزیع مناسب استفاده شده است. در پژوهش حاضر ریسک آلودگی آبخوان دشت آذرشهر با روش "منبع- مسیر- هدف" مورد بررسی قرار گرفته است. در این روش بعد از شناسایی منبع آلودگی، آسیب پذیری آبخوان به عنوان مسیر درنظر گرفته شد. برای ارزیابی آسیب پذیری، از روش DRASTIC بهبود یافته با استفاده از سه مدل فازی ساجنو (SFL)، الگوریتم درخت تصمیم (M۵P) و الگوریتم زیر فضای تصادفی (RS) استفاده شد و در نهایت نقشه آسیب پذیری نسبت به آلاینده نیترات به دست آمد. از بین مد ل های هوش مصنوعی بر اساس بیشترین ضریب همبستگی (۰/۸۷=r) و کمترین میزان خطا (۰/۰۶=RMSE)، مدل M۵P به عنوان بهترین مدل جهت ارزیابی آسیب پذیری آبخوان دشت آذرشهر انتخاب شد. در نهایت نقشه ریسک آلودگی نیترات از حاصل ضرب آسیب پذیری آبخوان (بر اساس مدل M۵P) در سرعت جریان آب زیرزمینی به دست آمد. نتایج نشان داد ریسک آلودگی آبخوان نسبت به آلاینده نیترات در قسمتی از مرکز، جنوب و جنوب شرق آبخوان بالا است.

Keywords:

آبخوان آذرشهر , ریسک آلودگی , نیترات , مدل M۵P