محرکهای رفتاری کاهش ضایعات مواد غذایی در بین خانوارهای روستایی: کاربرد روانشناسی محیطزیستی

سابقه و هدف: هدف این مطالعه بررسی محرک های رفتاری کاهش ضایعات مواد غذایی در بین خانوارهای روستایی بود. پایه مفهومی این مطالعه نظریه رفتار برنامه ریزی شده (TPB) است که هدف آن توضیح رابطه بین قصد، نگرش، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری درک شده روستاییان در زمینه کاهش ضایعات مواد غذایی است. این مطالعه TPB را با وارد کردن سازه های جدید نگرانی های محیط زیستی، احساس گناه و عادت توسعه می دهد.مواد و روش­ ها: مطالعه حاضر از طریق پیمایش انجام شد. برای جمع آوری داده ها، یک پرسشنامه محقق ساخته با الهام از مطالعات دیگر طراحی و اعتبارسنجی شد. بمنظور اطمینان از روایی پرسشنامه، ابتدا نسخه اولیه توسط تیمی متشکل از سه نفر از متخصصان دانشگاهی در حوزه رفتارهای محیط زیستی بررسی شد تا روایی محتوا و صوری آن مورد بررسی قرار گیرد. سپس بر اساس بازخورد متخصصان، سازه ها و گویه های هریک از آن­ها مجددا مورد بازبینی قرار گرفت. سپس از طریق انجام یک پیش آزمون خارج از جامعه مورد مطالعه، پایایی ابزار پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، یک مطالعه راهنما در میان ۳۰ نفر از روستاییان شهرستان پیرانشهر انجام گرفت. به منظور برآورد پایایی ابزار پژوهش از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. مقادیر آلفای کرونباخ برای سازهها / متغیرهای پنهان در بازه ۷۰/۰ تا ۹۰/۰ بود که بالاتر از مقدار آستانه توصیه شده ۷۰/۰ است. علاوه بر این، برای اندازه گیری مدل بازتابنده، از مقادیر بارهای عاملی گویه، مقادیر تی، شاخص­ های روایی همگرا و شاخص­ های روایی واگرا (تشخیصی) استفاده شد. در مراحل پایانی پژوهش نیز از ضرایب پایایی ترکیبی به­ عنوان ابزاری برای ارزشیابی همسازی دورنی سازه­ ها و گویه­ های استفاده شد. نتایج ارزیابی نهایی پایایی و روایی نشان داد که همه مقادیر مشاهده شده برای این شاخص ­ها در محدوده مورد قبول خودشان بودند. جامعه هدف این مطالعه را کلیه روستاییان شهرستان نقده با تنوع گستردهای از زمینه های اجتماعی تشکیل می دهد (۳۶۷۶۴=N). حجم نمونه با استفاده از جدول نمونه گیری کرجسی و مورگان (۱۹۷۰) ۳۸۴ نفر تعیین شد. روش نمونه ‎گیری مطالعه حاضر تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب بود. برای این منظور، ابتدا شهرستان به دو بخش مرکزی و محمدیار تقسیم گردید، سپس از هر بخش دو دهستان، از هر دهستان‎ دو روستا و در نهایت از هریک از روستاها افرادی به صورت تصادفی انتخاب شدند. داده ها از طریق پیمایش جمعآوری و با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری (PLS-SEM) مورد بررسی قرار گرفت.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که هنجار ذهنی، نگرش و کنترل رفتاری درکشده در زمینه کاهش ضایعات مواد غذایی بطور قابل توجهی بر قصد کاهش ضایعات مواد غذایی تاثیر می گذارند. به طور مشابه، دو محرک احساس گناه و نگرانی محیط زیستی نیز به طور مثبت بر قصد تاثیر گذاشتند. افزون بر این، تاثیر مستقیم دو متغیر قصد و عادت بر رفتار کاهش ضایعات معنی دار بود.نتیجه ‎گیری: ازآنجا که انگیزه درونی پایدار یا نیات قوی برای حفظ رفتار طولانی مدت مورد نیاز است، بنابراین، توصیه می شود سیاست ها و برنامه ها در مورد توسعه و ارزیابی مداخلات رفتاری با هدف ترویج رفتار کاهش ضایعات مواد غذایی به طور گسترده بر تقویت قصد روستاییان تاکید داشته باشد، زیرا در صورت وجود شرایط و انگیزه های مساعد، افراد تمایل بیشتری نسبت به کاهش ضایعات مواد غذایی خواهند داشت. یافته های این مطالعه بینش های مفیدی برای سازمان های دولتی، سیاست گزاران، مراکز بهداشت و درمان، عوامل ترویج و آموزش کشاورزی و دانشگاهیان که علاقمند به توسعه استراتژی هایی برای کاهش ضایعات مواد غذایی هستند، دارد.

Keywords:

رفتار محیطزیستی , تغییر رفتار , عوامل غیر شناختی , نظریه رفتار برنامهریزیشده , شهرستان نقده